Een bekende crimineel met een psychopatisch beeld is Patrick S., die van de rechtbank in Rotterdam levenslang kreeg voor onder meer het doden van de 21-jarige Farida Zargar in Spijkenisse in 2010. Hij heeft ook nog een moord en een poging daartoe op zijn geweten, concludeerden de rechters donderdag.

„Voorheen werd altijd aangenomen dat psychopaten zich niet, of slechts moeizaam, konden voorstellen hoe het is om in andermans schoenen te staan”, zegt onderzoeker Christian Keysers. „Nu blijkt dat ze dat best wel kunnen, maar dat niet spontaan doen.”

De wetenschappers lieten 18 psychopathische mensen filmpjes bekijken waarin tweetallen elkaar aanraken. Hun hersengebieden die te maken hadden met emotie, waren tijdens het kijken minder actief dan in het brein van ‘gewone’ mensen het geval zou zijn. Maar wanneer de deelnemers gevraagd werd zich in te leven in de gevoelens van de hoofdrolspelers, dan was er plotseling nog nauwelijks verschil.

Keysers: „En soms gebruiken psychopaten hun empathisch vermogen wel degelijk uit zichzelf: door iemand anders te begrijpen, kan diegene bijvoorbeeld gemanipuleerd worden. Staat een patiënt echter in een donker steegje om iemands horloge te stelen, dan is dat inlevingsvermogen natuurlijk niet automatisch aanwezig.” Hij of zij zou het niet eens willen hebben, denkt Keysers, want dat zou zo’n beroving alleen maar in de weg staan.

Deze doorbraak kan de therapie voor psychopathische mensen verbeteren, denkt Keysers. „Therapeuten proberen nu inlevingsvermogen te creëren. Dat is echter niet nodig: ze moeten er juist voor zorgen dat hun patiënt het spontaan gaat gebruiken.” Vervolgonderzoek zal moeten uitwijzen met wat voor een therapie dat automatisme het beste aan te leren valt.

Ongeveer 1 procent van de bevolking lijdt aan psychopathie. Onder mannelijke gevangenen is dat zelfs 10 procent.