”In banden en gevangenis. Hongaarse christenen onder het communisme in Roemenië. Negentien persoonlijke verhalen over Gods trouw”, uitg. Kom Over En Help, Nijkerk, 2001
ISBN 90 9015 208 3
Pagina’s: 255
Prijs: € 9,-. Het werk van de CE-bond (Christian Endeavour), een piëtistische organisatie binnen de Hongaarse Gereformeerde Kerk in Roemenië, wil zich overbodig maken, maar hoe zou dit kunnen zolang in de kerk de kleine strijd om prestige voortduurt en kerkelijke organisaties functioneren als middel om te manipuleren? Dat schrijft ds. Ferenc Visky sr. in een boek waarin negentien persoonlijke verhalen van Hongaarse christenen ten tijde van het communisme verzameld zijn.

De getuigenissen, verzameld door de Nederlandse Oost-Europa-organisatie Kom Over en help (KOEH), zijn indrukwekkend te noemen. Het refrein is steeds het meedogenloze oppakken van christenen die weigerden zich neer te leggen bij het verbod om publiekelijk hun geloof te belijden. Het ging er hard aan toe: mensen werden zonder proces opgepakt, hun vrouwen bleven achter. De overheid verbood de zogenaamd onwettige ”bethanistische” bijeenkomsten. Christenen zouden mensen afhouden van hun werk in de maatschappij, lees: de opbouw van de communistische samenleving. We lezen van de gruwelijkheid van deze samenleving, het systeem van verklikkers, de verhoringen en de onbarmhartige straffen. Ook van de tegenstelling tussen Hongaren en Roemenen, die met hun nationalistische aspiraties de Hongaren dwars zaten.

De illegale Bethanië-organisatie zou volgens het regime tot doel hebben op ideologisch niveau de strijd aan te binden met de socialistische cultuur en de marxistisch-leninistische ideologie. De vervolging knakte echter de geloofskracht niet. In de gevangenissen ging men voort met gebed en bijbelstudie en getuigde men van het geloof tegenover de medegevangenen. Wonderlijke oecumenische verbanden waren daar te vinden.

De rode draad van de getuigenissen is dat men van christenen een complot vreesde. Maar waarin bestond dit complot? Het uitte zich alleen in bijbellezen, bidden en het bezoeken van kerkdiensten, zegt Sándor Jakob. Het christelijk geloof werd gelijkgesteld met mysticisme en opstand. Christenen werden -tot op hun kleding- gebrandmerkt als contrarevolutionairen.

Geloofskracht
We zien in de getuigenissen de kracht van het geloof: „Degenen die niet wisten voor Wie ze leefden, stortten in. Het geloof gaf een geweldige meerwaarde aan kracht”, schrijft Sándor Karczagi. Hij stelt dat hij tussen de gevangenismuren Gods liefde als veel groter ervoer dan de liefde van zijn geliefden thuis. Hij constateert dat achter de mooie belofte van het socialisme van een vrije, blije maatschappij de wil tot afbreken en vernielen steekt. „Het atheïsme achter het marxisme maakt geloof, moraal en alle menselijke relaties stuk en leidt niet tot de opbouw van een nieuwe wereld.”

De predikant is inmiddels gewend geraakt aan het gebrek aan verantwoordelijkheidsgevoel en de armoede van het volk. Waarvoor is alle ellende eigenlijk geweest, zo vraagt hij zich gedesillusioneerd af. „Ik mis veel, maar het is pijnlijker dat mijn dochters geen universiteit konden volgen. Mijn trouwe, lieve vrouw is moe van het tuinieren en van de huishouding. Mijn kinderen verwijderen zich langzaam van hun vader, iemand, die niet van deze wereld is, een vreemdeling. Wat zijn mijn gebeden waard, als je zoveel moet afstaan en zoveel ellende lijden? Mijn kinderen zeggen dit niet openlijk maar ik zie het verwijt in hun ogen.”

In een nawoord zegt ds. Ferenc dat de periode na 1964, het jaar van de bevrijding, in twee fases is te verdelen. De 25 jaren tot 1989 vormen in feite de voortzetting van de vroegere verdrukking onder het regime. Toch kon het vuur van de opwekking niet gedoofd worden. Het was een tijd van bloeiend geestelijk leven. Jonge predikanten organiseerden ondergrondse theologische seminaries en dankzij de overstromingen in 1970 kon er voedsel en konden dus ook Bijbels en stichtelijke lectuur binnenkomen. Op de dozen stond ”vitamine B” geschreven. Zie hoe vindingrijk de liefde is! schrijft ds. Vishky.

De tragiek is dat de spanningen bleven, ook na de bevrijding van het communisme. De CE-bond maakte na 1989 een nieuw statuut dat uitging van de rechtspersoonlijkheid van de bond en dat de onafhankelijkheid binnen de Hongaarse Gereformeerde Kerk wilde bewaren. De naam CE is tot op de dag vandaag gebrandmerkt en officieel van de kerk uitgesloten. De CE claimt geen exclusiviteit, maar bidt voor een opwekking, zegt ds. Vishky. „De remedie tegen de leegloop en het nieuwe machtsmisbruik van de kerk in politieke en openbare gelegenheden is ook vandaag nog: het grondiger en dieper leren kennen van de Schrift. Wij moeten het algemeen priesterschap van de gelovigen verwerkelijken. Deze christelijke leer moet in het dagelijkse leven daadwerkelijk gestalte krijgen. Wij moeten debatten over het geloof vermijden. Wij moeten onze opleiding voor predikanten reformeren. De verkondiging moet stichtend en opwekkend zijn. De kerkelijke tucht moet in de praktijk gebracht worden.” Ziedaar het beginselprogram van de CE, tot op de dag van vandaag hoogst actueel, voor iedere kerk.