Als men gelijkenismatig vruchten draagt, dan kan dit bijvoorbeeld dertigvoud, zestigvoud en honderdvoud geschieden. Degene met honderdvoud geven we voor het gemak even een niveauwaarde van 5.0, waardoor de tweede een niveauwaarde van 3.0 krijgt en de eerstgenoemde op 1.5 uitkomt. In de 21e eeuw kleuren we die 5.0 blauw, de 3.0 groen en de 1.5 rood. De rode krijgt remedie, de blauwe uitdaging. De groene, ehm… die moet richting blauw. Overigens bestaat er ook nog geel, een kleur die richting groen moet. Groen en geel.

Hoe komen deze niveauwaarden zo’n beetje tot stand? Geef je kind een blad met vijftig vragen. Laat het de vragen beantwoorden. Tel het aantal goede antwoorden en zet een punt tussen de cijfertjes. Voorbeeldje: heeft het kind 37 vragen goed, dan is de niveauwaarde 3.7. Zijn er slechts 8 vragen goed, dan wordt het NW = 0.8.

Ik kan me voorstellen dat sinds het ontstaan van de niveauwaarden menige juf en meester glazig naar een lijst met deze cijfertjes heeft zitten staren. Vooral die rode kleuren (alles onder de 2.0) geven aanleiding tot somberheid en prikkelbaarheid. Echter, de blauwgekleurde cijfers (boven de 3.9) geven de burger frisse moed en blijde zin.

Maar nu komt het: als je kind een niveauwaarde behaald heeft, dan blijft het daar niet bij. Je moet een plan maken. Zo kun je mikken op een verhoging van 0.2, of een stijging van 0.5. Kortom, als Jan een niveauwaarde van 2.4 heeft gehaald, dan is het raadzaam om een plannetje te creëren waardoor Jan over een halfjaartje een niveauwaarde van 2.6 heeft. Schitterend: als die ontwikkeling zich doorzet heeft hij over, ehm… veertig maanden een NW van 5.0! Ik krijg er zowaar een beetje verhoging van.

Anderzijds krijg je een rep-en-roergevoel als er 0.2 van áfgesnoept is doordat de leerling de lol van de toets niet inzag of vanwege andersoortige oorzaken. En kinderen hebben doorgaans heel behartigenswaardige redenen. Die 0.2 verdampt al dankzij een overvliegende F-16.

Het wordt nog mooier als je de gemiddelde niveauwaarde van een hele groep kinderen moet presenteren. Toets nakijken, (rode) pen in de hand, honderd fout, zestig fout, dertig fout. Het zweet glijdt druppelsgewijs van je slapen, want dit wordt geen dijk van een gemiddelde niveauwaarde. Zo rood als een kreeft. Of anders zo geel als woestijnzand.

Het aardige van het hele gedoe is dat de kinderen gewoon zichzelf blijven. Ze weten nergens van. Ze doen hun dingen, aaien hun konijn, bijten hun nagels, spelen politie-en-boefje en behouden misschien niet hun niveau, maar wel hun waarde.