Op 1 juli 1863 werden om 6 uur in de ochtend vanaf Fort Zeelandia in Paramaribo en op de Nederlandse eilanden in het Caraïbisch gebied 21 saluutschoten afgevuurd. De westelijke koloniën vierden groot feest, want na jaren van strijd werd de slavernij afgeschaft.

Nederland was een van de laatste landen waar dat gebeurde. Het besluit was al in 1848 genomen, maar het duurde lang voordat de wet werd aangenomen. Het parlement steggelde nog jaren over de schadevergoedingen aan de plantagebezitters. Het document, bestaande uit enkele losse bladzijden die met een touwtje zijn verbonden, is momenteel te zien op een expositie van het Nationaal Archief en de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag.

Om de historische gebeurtenis te markeren, lossen militairen maandag tegen 13.00 uur opnieuw 21 saluutschoten, ditmaal op het Marine Etablissement in Amsterdam.

Verderop in de stad wonen koning Willem-Alexander en koningin Máxima maandagmiddag de nationale herdenking bij in het Oosterpark. Op dezelfde plek onthulde toenmalig koningin Beatrix in 2002 het Nationaal Monument Slavernijverleden, een ontwerp van de Surinaamse kunstenaar Erwin de Vries. Het monument verbeeldt het verleden, het heden en de toekomst. Het is een eerbetoon aan de kracht die slaven en hun nazaten hebben getoond in de lange vrijheidsstrijd.

De ceremonie begint maandag om 13.00 uur. De presentatie is in handen van Humberto Tan. Na een plengoffer door Marian Markelo volgen toespraken van vicepremier Lodewijk Asscher, burgemeester Eberhard van der Laan van Amsterdam en voorzitter Eddy Campbell van het Nationaal instituut Nederlands slavernijverleden (NiNsee). Ook leggen ze kransen bij het monument ter nagedachtenis aan de mensen die hebben geleden onder de trans-Atlantische slavernij.

Aansluitend wordt de afschaffing van de slavernij gevierd met het Keti Koti Festival, dat ieder jaar ruim 40.000 bezoekers naar het Oosterpark trekt. Op vier podia zijn muziek- en dansoptredens. Onder meer het Metropole Orkest en de Jamaicaanse reggaeband Morgan Heritage treden op. Voorafgaand aan de officiële herdenkingsplechtigheid trekt de traditionele optocht Bigi Spikri door de stad. Vanaf het Leidseplein trekt een bonte stoet muzikanten, bazuinkoren en dansende mensen in folkloristische kledij naar het Oosterpark. Op het Leidseplein krijgen de deelnemers van deze mars eerst een ontbijt geserveerd door bekende Nederlanders, onder wie Karin Bloemen, Leo Blokhuis, Joop Braakhekke en Job Cohen.

’s Avonds gaat in de Stadsschouwburg de Papiamentstalige opera Katibu di Shon - Slaaf en Meester in première met een hoofdrol voor mezzosopraan Tania Kross.