„Het kan een goed idee lijken om de kachel te stoken op je meubilair. Maar als je dat doet, moet je wel weten wat de gevolgen op de lange termijn zijn. Je moet jezelf niet wijsmaken dat je een geweldige nieuwe manier hebt ontdekt om je huis te verwarmen.”

Dit citaat van de Oostenrijkse econoom Ludwig von Mises schoot door mijn hoofd toen ik deze week wat piekerde over artikel 11 lid 1 onder c in de Wet op de loonbelasting. Dat klinkt oninteressant, maar het is nu eenmaal de plek waar de ”omkeerregel” beschreven staat, een technische term voor een simpel mechanisme: namelijk dat over pensioenpremies die werknemers inleggen niet nu, maar pas bij de pensioenuitkering belasting wordt betaald. De gedachte hierachter is dat de belasting zo beter aansluit bij het moment waarop het pensioen wordt genoten.

Omdat er de afgelopen decennia aanzienlijk meer pensioengeld is ingelegd dan uitgekeerd, heeft de omkeerregel heel wat teweeggebracht. Van de pot die door de Nederlandse pensioenfondsen wordt belegd, en inmiddels een waarde heeft van circa 1100 miljard euro, is dankzij de omkeerregel maar liefst een bedrag van zo’n 350 miljard euro aan te duiden als ”nog te incasseren belastinggeld”.

Wie dat tot zich laat doordringen, kijkt voortaan toch anders aan tegen de Nederlandse staatsschuld van 425 miljard. Zeker 
ook in internationaal verband; andere landen hebben bij lange na niet zo’n bedrag aan ‘uitgestelde belasting’ apart staan.

Er is zo nog maar een klein denkduwtje voor nodig om je serieus af te vragen waarom we die overheidsclaim op de pensioenpotten niet gewoon maar vast incasseren om zo op de ‘borrel’ van de staatsschuld nog slechts een ‘slok’ (75 miljard euro) te laten resteren. Dat betekent een schuldreductie van ruim 80 procent, scheelt ieder jaar miljarden aan rente en maakt de potentieel destructieve gevolgen van een oplopende rentestand fors kleiner.

Zeker nu Brussel ons de maat neemt, is het niet verwonderlijk dat de omkeerregel de zinnen prikkelt, nadat ook in de jaren negentig al diverse economen hebben gewezen op de ”oneigenlijke subsidiëring van pensioensparen” die erdoor veroorzaakt wordt. Fiscale subsidiëring, omdat het tarief waartegen premie afgetrokken wordt, hoger is dan waartegen het later wordt belast.

Onlangs droeg Arnoud Boot, hoogleraar financiële markten aan de UvA, het voorstel om de omkeerregel terug te draaien opnieuw aan in een pleidooi om Brussel van onze nek te kunnen houden. Om die reden stelde SGP-Kamerlid Dijkgraaf de regel maandag ook aan de kaak tijdens een pensioenoverleg in de Kamer.

Is het plan een ei van Columbus? Geenzins. Iedereen die een beetje kan rekenen, snapt dat er door het alvast belasten van pensioenen niets extra wordt verdiend, maar slechts geld van achter naar voren wordt gehaald. Tegenover de extra opbrengst nu, staat een even groot verlies aan toekomstig belastinggeld.

Tóch, en dan denken we weer aan de staatsschuld, is het bizar dat we nu ieder jaar rente betalen over geld dat we als overheid hebben moeten lenen, om tegelijk pensioenfondsen met ‘uitgesteld overheidsgeld’ te laten beleggen. En dat dan veelal nog in het buitenland ook, wat de situatie voor onze banken –en dus voor de kredietverstrekking– én de economie niet makkelijker maakt.

Zitten er dan geen nadelen aan afschaffing van de omkeerregel? Jawel. Zo helpt de regel mee om in een vergrijzende economie tóch voldoende belasting te kunnen innen en dragen ouderen zo ook tastbaar hun steentje bij aan de collectieve uitgaven. Ook zal het naar voren halen van de belastingopbrengst bij burgers de angst oproepen dat de overheid hun pensioen ooit, als de nood weer eens aan de man mocht komen, nógmaals aanslaat.

Toch is het de vraag of die argumenten voldoende fundamenteel zijn om het huidige complexe pensioensysteem in stand te houden.

Mij is altijd verteld dat wanneer zaken te mooi lijken om waar te zijn, ze eigenlijk per definitie niet waar zijn. Misschien is het ‘omkeerplan’ een uitzondering op die regel. Het verdient, met al zijn fiscale mitsen en maren, zeker een verdere doordenking. Niet het minst vanwege de winstwaarschuwing van Ludwig von Mises.