De docent systematische theologie aan het hersteld hervormd seminarie aan de Vrije Universiteit in Amsterdam verzorgde woensdag in Zwolle de eerste in een reeks van drie cursusavonden over spiritualiteit, georganiseerd door AKZ+. Dit is een project van de Theologische Universiteit Apeldoorn, de Theologische Universiteit Kampen en de Gereformeerde Hogeschool Zwolle.

Om beurten zeggen de deelnemers wat hun opviel aan drie klassieke spirituele teksten die ze ter voorbereiding bestudeerden. Algauw ontstaat er een gesprek waarbij de hoofdzakelijk gereformeerd vrijgemaakte deelnemers zich in het hart laten kijken.

Op het bord komen in een kolom met positieve waarderingen voor Thomas a Kempis woorden te staan zoals ervaring, zelfonderzoek, innerlijk eerst en navolging. Opvallend is de moeite die de deelnemers hebben met zijn spreken over „kruis dragen.” „Ik heb het gevoel dat hij daarmee afdoet aan het ene zoenoffer”, aldus een deelnemer. „Alsof wij zelf nog iets moeten bijdragen en alsof het lijden goed is.” Dr. Van Vlastuin: „Het staat in elk geval haaks op de moderne opvatting dat we onszelf moeten verwerkelijken, dat we moeten genieten. Er zit een besef in van: Hier beneden is het niet. Perioden van moeite zijn ook in mijn leven geestelijk niet de slechtste.”

„Maar wil God ons juist niet verlossen van het lijden en ons troosten?” vraagt een deelnemer. Een ander reageert: „Thomas ziet de werkelijkheid onder ogen. En het hoort bij hem juist bij de toe-eigening van het heil.” In de Nadere Reformatie werden gedeelten uit het bekende werk van de middeleeuwse auteur soms letterlijk overgenomen, zegt dr. Van Vlastuin. „Maar Brakel zei ook: er ontbreekt iets van het borgtochtelijk werk van Christus.”

Van Calvijn lazen de deelnemers het voorwoord op zijn uitleg van de Psalmen. „Een van zijn persoonlijkste teksten”, aldus de docent. De een vond het lezen van de tekst meevallen, maar een ander ervaarde het tegenovergestelde: „Wat heeft hij ontzettend veel bladzijden nodig om te zeggen hoezeer hij op de achtergrond wil staan.” Dr. Van Vlastuin wijst op overeenkomsten met Thomas a Kempis. „Calvijns spiritualiteit staat in het teken van gehoorzaamheid, daarom benadrukt hij dat hij niet zijn eigen wil heeft gevolgd. En ook hij schrijft over de verachting van het tegenwoordige leven.”

Dan komt de tekst van Rutherford aan de beurt. Vanuit de gevangenis schreef hij in een brief over zijn verlangen naar Christus. Hier liggen de waarderingen verder uit elkaar. De één is er diep door bewogen, een ander vindt hem „zwaarmoedig, vol van twijfel”, en: „Zoetig, broeierig. Hij heeft het over het bed delen met Christus.”

Eén deelnemer is dubbel in zijn waardering. „Ik heb er een soort weerstand tegen, maar aan de andere kant getuigt de brief van een groot verlangen. Hij heeft geen rust totdat hij ondergaat in de oceaan van Gods liefde: ik wil het wel en ik wil het niet.”