Altijd was hij opgekomen voor armen en verdrukten, zijn rechtvaardigheidsgevoel kende geen grenzen en bij wie waren de mensenrechten in betere handen dan bij hem?

Ammehoela. Inderdaad, hij heeft zich vaak ingezet voor de armen op deze aardbol. En inderdaad, hij deed zich kennen als een bevlogen politicus. Maar over Pronk vallen ook heel andere verhalen te vertellen. Sterker nog, die moeten worden verteld. Niet om de man te bekladden, maar omdat we ervan kunnen leren hoe gevaarlijk het is als een ideologie bezit neemt van iemand en hij daardoor de naakte realiteit willens en wetens negeert.

Over de onnavolgbare strapatsen van Jan Pronk kan makkelijk een boek worden volgeschreven. In dit bestek beperk ik me dit keer tot de bemoeienis van hem met de bestrijding van het apartheidsregime in Zuid-Afrika. Ik houd het daarbij op bronnen uit Pronks eigen achterban. Geloofwaardiger kan het niet.

Met name Bart Ruitenberg wil ik noemen. Hij was een prominent lid van de buitenlandcommissie van de PvdA en stelde in 1989 voor het eerst binnen de sociaaldemocratische gelederen aan de kaak dat de bestrijders van het apartheidsregime, met name de guerrillaorganisatie Swapo, op grote schaal martelingen uitvoerden in Namibië. Hoe kon Pronk als minister van Ontwikkelingssamenwerking zo’n club zo warm steunen?

Ruitenberg werd in zijn vlijmscherpe kritiek bijgevallen door niemand minder dan Max van den Berg, de huidige commissaris van de provincie Groningen. Dat was veelzeggend. Van den Berg was zo mogelijk nog linkser dan Jan Pronk. De ”rode ayatollah van het noorden” werd hij wel genoemd.

Ruitenberg wees erop dat Swapo 2000 mensen in holen gevangen hield en er zeker 1000 had omgebracht. Bovendien, zo stelde hij, gebeurden binnen de zusterorganisatie ANC precies dezelfde dingen. En dat dus met behulp van Nederlands belastinggeld. Later werd over het werkelijke gezicht van het ANC nog veel meer bekend. De organisatie bleek zich schuldig te hebben gemaakt aan grove schendingen van de mensenrechten, waaronder het martelen en vermoorden van onschuldige slachtoffers.

Pronk was echter met blindheid geslagen. Het apartheidsregime was fout dus moesten de bestrijders wel goed zijn. Wederom trok Ruitenberg aan de bel. Waarom flirtte Pronk toch zo met het ANC, wilde hij weten? Want: „Het ANC bestrijdt alle concurrerende stromingen met geweld.” De opvattingen van de organisatie over democratie deden hem zelfs denken aan het communisme.

Toch liet Pronk de subsidiestromen gewoon doorlopen. Daarom probeerde Ruitenberg het in 1993 nog een keer. „Het ANC ontwikkelt zich tot een nieuwe staatsbourgeoisie die een monopoliepositie probeert te krijgen”, waarschuwde hij. Maar Jan Pronk was niet voor rede vatbaar en bleef een fanatiek sponsor van het gewelddadige ANC.

Vervolgens presteert meneer het in 2013 om in zijn afscheidsbrief de PvdA te verwijten dat ze solt met mensenrechten. Jan Pronk en mensenrechten. Ha, ha, laat me niet lachen. Hallo vuilnisman, kan deze brief er ook nog bij?