„Protestanten hebben alle reden om zich te schamen over de indruk die zij bij Rome achterlaten: een verdeeld huis waarvan geen glorie uitgaat. Op 15 februari verscheen in De Wekker een dubbelinterview met prof. dr. J. W. Maris en ds. J. Westerink. De laatstgenoemde constateerde dat het niet ondenkbaar is dat een deel van de Christelijke Gereformeerde Kerken zich in de toekomst zal aansluiten bij de Hersteld Hervormde Kerk en een ander deel bij de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt. Als ik me probeer voor te stellen hoe een doorgewinterde roomse priester deze woorden leest, dan kan ik mij voorstellen dat de rillingen over zijn rug lopen en dat het voor hem één grote bevestiging van het ongelijk van de Reformatie is. Welk kerkbegrip zit hierachter? (…)

En trouwens, niet alleen een roomse priester heeft hier ernstige kritiek, maar degenen voor wie de Nederlandse Geloofsbelijdenis de taal van het geloof is, lopen hier ook vast, omdat artikel 29 van deze belijdenis slechts in tweeërlei zin over de kerk spreekt: een ware en een valse kerk. Wat een verlegenheid!

In het licht van deze verlegenheid heb ik de elfde stelling van collega Op ’t Hof tijdens zijn promotie op 24 september 1987 aan de Rijksuniversiteit te Utrecht nog eens gelezen: „Een echte protestant wil liever vandaag dan morgen terug naar de Moederkerk.” Biedt deze benadering een uitweg uit de impasse? Als ik de woorden van de stelling goed probeer te lezen en te begrijpen, bedoelde/bedoelt Op ’t Hof met de ”Moederkerk” het instituut van de Romana. Hij zal wel bedoelen dat dit instituut eerst gezuiverd moet worden van het pausschap en andere niet-gereformeerde opvattingen en praktijken. Maar hij ziet wel continuïteit tussen de kerk van de Middeleeuwen en de roomse kerk nu. Daar zou ik het toch eens over willen hebben. Is de kerk van de Middeleeuwen dezelfde als de roomse kerk vandaag? Om deze vraag scharniert het. Theologische beslissingen die in de kerk van de Middeleeuwen nog open lagen, zijn door Trente afgesneden, met name de leer van de imputatio (toerekening) van Christus’ gerechtigheid zonder enige voorwaarden of geschiktheden in de mens. Vanaf de vroege kerk zijn deze noties in de preken aan te wijzen, terwijl de Reformatie deze noties in stelling heeft gebracht tegen de voorstelling dat het heil een vermenging was van menselijke en goddelijke kwaliteit. In reactie daarop heeft men in Trente de vervloekingen uitgesproken over allen die Paulus’ boodschap in deze bevrijdende zin hebben verstaan. Als Op ’t Hof zou bedoelen dat confessionele uitspraken niets te maken hebben met de identiteit van de kerk, is er niets aan de hand en kan hij onbekommerd verlangen naar de Moederkerk. Als het spreken van de kerk echter wel samenhangt met de identiteit van de kerk is de notie van de reformatoren te honoreren dat zij niets nieuws wilden, maar wilden terugkeren naar „de leer en de praktijk van de vroege kerk” (Calvijn). De Reformatie heeft de prediking van de ”nije leer” niet verstaan als de stichting van een nieuwe kerk, maar als terugkeer tot de katholieke gestalte van de Moederkerk.”