De lokale CDA-politicus is door de wol geverfd. Hij loopt al jaren als raadslid en als wethouder mee en in Noord-Holland heeft hij er niet minder dan drie gemeentelijke herindelingen op zitten.

Als Gutter in 1979 actief raadslid wordt, krijgt hij direct met een gemeentelijke herindeling te maken. „De gemeenten en buurtschappen Abbekerk, Benningbroek, Hauwert, Lambertschaag, Midwoud, Oostwoud, Opperdoes, Sijbekarspel en Twisk moesten in de nieuwe gemeente Noorder-Koggenland opgaan.”

Voor de nieuwe gemeente wordt een nieuw gemeentehuis in Midwoud gebouwd. De oude raadhuizen gaan stuk voor stuk van de hand. „Zij vonden allemaal als woonhuis of appartement een bestemming. Voorwaarde in alle gevallen was dat de buitenkant intact bleef. Neem Opperdoes. Dat had een gemeentehuis dat in de Amsterdamse stijl was gebouwd. Daar zijn appartementen in ondergebracht, maar aan het aanzien is niet gesleuteld.”

Het ging allemaal van een leien dakje?

Gutter: „Nou nee. Ik was jong en ambitieus en wilde er echt één gemeente van maken, met één gemeentehuis, één zwembad, één voetbalvereniging en ga zo maar door. Het moest, zeg maar, een eenheidsworst worden. Dat was niet goed.”

Gutter en de andere politici verzetten al snel de bakens. „Onze plannen riepen verzet op bij de bevolking. Als er één les is die ik toen wel heb geleerd, is dat je bij een herindeling het eigene van de dorpskernen moet koesteren. Respecteer het bijzondere van iedere plaats of buurtschap. Dwing mensen niet tot fusies van bijvoorbeeld verenigingen, want dat is verloren energie.”

Qua bevolkingsaantal ligt het voor de hand, want die dorpen hebben samen 10.000 inwoners. Gutter: „We zijn met de bevolking om de tafel gaan zitten en hebben gezegd: „Als jullie voorzieningen willen, hebben we de inzet van vrijwilligers nodig.” Dat gebeurde. In de nieuwe gemeente hadden we drie zwembaden, maar dat kon financieel door inzet van de vrijwilligers.”

Gutter krijgt de volgende herindeling in 2007 op zijn bord als Noorder-Koggenland, Wognum en Medemblik fuseren tot de nieuwe gemeente Medemblik. Gutter: „Die fusie kwam op enig moment in een stroomversnelling, waardoor de ambtenaren op drie locaties gehuisvest waren. Dat werkte niet. De mensen hebben hun stinkende best gedaan, maar je maakt er nooit een eenheid van.”

Vrij kort daarna, in 2011, dient de derde herindeling zich aan als Medemblik, Andijk en Wervershoof fuseren.

Dat moest nu met één gemeentehuis.

„Ja, vanwege de slechte ervaring met de vorige herindeling op dit onderzoek lag dat voor de hand. We kochten al grond voor de nieuwbouw aan, toen het voormalige bankgebouw van Dick Scheringa zich aandiende. Als gemeente wilden we vervangende werkgelegenheid creëren door hier een bank of verzekeringsmaatschappij in zien te krijgen. Bij de DSB werkten wel 600 mensen. Het lukte niet. Bedrijven haakten af. Het leek of er een smet op het pand rustte. Toen hebben wij ten langen leste gezegd: „Zou het eventueel iets voor ons kunnen zijn?” Daarop stapten we op de curatoren af, legden een prijs neer en kregen het in handen.”

Voor de prijs van…

„Twaalfenhalf miljoen euro. Voor dat bedrag kreeg de nieuwe gemeente Medemblik drie kantoorgebouwen met één grote parkeergarage die onder de drie complexen doorloopt. Als het regent kun je via de parkeergarage van het ene naar het andere pand lopen.”

Wat had nieuwbouw gekost?

„Nieuwbouw had algauw 35 tot 40 miljoen gekost. Maar dan had je niet de kwaliteit gehad die we hier nu hebben en niet een parkeergarage voor 270 auto’s.”

En de gemeentehuizen van de plaatsen die fuseerden bent u al kwijt?

„Zo goed als. In alle gemeentehuizen zitten nu grotere of kleinere bedrijven. Alle panden zijn verkocht, op die van Andijk en Medemblik na. Aan het einde van het jaar hoop ik ook die van de hand te hebben gedaan. Dan heb ik er dertien verkocht.”

Voor een paspoort moet nu iedereen in de gemeente naar Wognum?

„Wij hebben in de kernen steunpunten gevestigd. Dat was met het oog op service bedoeld. Nu staan we op het punt om te bezien of de steunpunten in de kernen gesloten kunnen worden. Onze dienstverlening is straks 
90 procent digitaal. Dat betekent dat een inwoner één tot twee keer per jaar naar het gemeentehuis moet. Het verhaal dat oudere mensen digibeten zijn, is absoluut niet waar.”

Zeggen andere gemeenten die met een herindeling bezig zijn nooit tegen u: „Hoe doe je dat toch?”

„De eerlijkheid gebiedt te zeggen dat de tijd en de omstandigheden meewerkten. Tegelijk moet je er gevoel voor hebben en weten waar er ruimte in de markt zit. In 2011 was de huizenmarkt slecht, maar waren er startende ondernemers die een kleine werkplek zochten. Speel daar op in.”

Als er één gemeente West-Friesland komt kan dit pand als gemeentehuis dienen.

„Dan heb je meer dan 220.000 inwoners en wordt het toch wel krap hier.”

Als die herindeling zich aandient, bent u dan weer van de partij?

„Ik ben in 1979 begonnen en doe dat werk met veel plezier.”

Voor nieuw rijbewijs naar Wognum

In de kernen van de gemeente Medemblik zijn de burgers over het algemeen goed te spreken over de herindeling. „Tja, voor je rijbewijs of paspoort moet je nu naar Wognum. Maar hoe vaak gebeurt dat?”

In Midwoud gooit Mario zijn lege flessen in de glascontainer tegenover het vroegere raadhuis. De dertiger mist het gemeentehuis niet. „Hoe vaak moet je op het gemeentehuis zijn: één keer per jaar? Mijn paspoort is verlopen. Ik ga eerst kijken wat er digitaal mogelijk is.”

De 79-jarige mevrouw Mantel-Groot in Andijk mist het gemeentehuis. „Het is afschuwelijk dat het dicht is. Voor een nieuwe ID-kaart moet ik nu naar Wognum. Dat moet met de auto gebeuren. Nou ja, ik zal de gemeente een rekening van de autokosten sturen.”

In Wervershoof doet de 77-jarige Cor Grent boodschappen in het centrum. „Die herindeling is prima, maar het is wel half werk. Nu heeft Medemblik ruim 40.000 inwoners. Laten ze er één gemeente West-Friesland van maken.” De vroegere bakker vindt dat zijn leeftijdsgenoten niet mogen klagen over de veranderingen. „Vroeger hebben wij de zaken op hun kop gezet, nu doen de jongeren het.”

Als Grent dan toch een kanttekening moet plaatsen dan noemt hij de inconsequentie in het overheidsbeleid. „Vroeger wilde de overheid dicht bij de burger staan. Daar hebben ze in Den Haag dus blijkbaar afstand van genomen.”

In Opperdoes weet een jongen van amper twintig die alleen anoniem wil reageren, „niet eens hoe het is om een gemeentehuis in je woonplaats te hebben. Hoe is dat eigenlijk? Toen ik werd geboren was het raadhuis al gesloten.”

Vijfdelige serie over de nieuwe bestemming van voormalige gemeentehuizen. Vandaag deel 2.