San Nicandro, in de Zuid-Italiaanse regio Apulië, telt 16.000 inwoners. Een stadje waarvan er zo vele zijn. Het heeft echter een bijzonder verhaal over bekering tot het jodendom in een landelijke omgeving die ligt onder een deken van rooms-katholicisme.

Het begon met een zekere Donato Manduzio. Hij kwam na de Eerste Wereldoorlog, waarin hij als infanterist had gediend, gehandicapt terug in zijn geboorteplaats San Nicandro. In het gebied was bijna iedereen analfabeet. Maar Manduzio had dankzij zijn soldatenpensioentje de mogelijkheid zichzelf lezen en schrijven te leren. Hij schafte op enig moment een Bijbel aan.

Aangezien de Rooms-Katholieke Kerk in die jaren zelfstudie ontmoedigde en Latijn de officiële kerktaal was, moest Manduzio de Bijbel via een andere weg in zijn bezit moeten krijgen. De vorig jaar overleden historicus Eric Hobsbawm, die zich in de bekering van Manduzio verdiepte, schreef dat het niet anders kon dan dat Manduzio de Bijbel van een plaats­genoot had gekregen die zich had bekeerd tot het pinkstergeloof. In San Nicandro was een pinkster­gemeenschap ontstaan. In een buurgemeente voelde een groepje inwoners zich aangetrokken tot de Zevendedagsadventisten.

Manduzio echter koos niet voor het protestantisme. Hij ontdekte in het Oude Testament naar zijn zeggen een wereld van wreedheid en lijden, valse profeten, valse idolen en valse religies. Het deed hem mogelijk denken aan zijn eigen wereld van armoede en van de niet onbesproken Rooms-Katholieke Kerk. „Als de Messias al op aarde was gekomen, waarom bestonden dan al het lijden en 
de ontberingen nog”, reconstrueerde historicus John Davis het ideeënbegrip van Manduzio.

Manduzio bekeerde zich in 1928 tot het jodendom, na een visioen, zoals hij zelf schrijft in zijn ongepubliceerde dagboek. Volgens historicus Eric Hobsbawm is dit de enige keer in de Europese geschiedenis dat op het platteland iemand zich bekeerde tot het jodendom zonder tussenkomst van anderen. Aanvankelijk dacht Manduzio namelijk dat er geen joden meer op aarde waren. Toen hij echter besefte dat er ook in Italië joodse gemeenschappen bestonden, trad hij in contact met hen. Inmiddels was er rond Manduzio een groep van ten minste veertig bekeerlingen ontstaan. De Italiaanse joden waren aanvankelijk huiverig voor deze groep.

Volgens een rapport van de fascistische autoriteiten in de jaren 30 leefden er in San Nicandro negen tot het jodendom bekeerde families. De hoofdrabbijn in Rome stuurde in 1937 een gezant naar San Nicandro. Deze oordeelde positief, maar op officiële toelating tot het jodendom moesten de families nog wachten, onder andere vanwege de steeds slechtere positie die joden in Italië hadden.

De invoering van rassenwetten in 1938, waardoor joden uit het openbare leven werden verbannen, had weinig gevolgen voor de ‘joodse’ families. Ze stonden toch al enigszins buiten de gemeenschap. En officieel waren zij ook geen joden.

Toen Rome in 1944 werd bevrijd, lag de weg naar officiële toe­treding tot het jodendom open. De mannen van deze zogenoemde Sannicandrese joden werden in 1946 besneden. Vreemd genoeg weigerde Manduzio zelf dit ritueel. Ook wilde hij niet naar Israël emigreren. Hij stierf in 1948, vlak na de stichting van de staat Israël. Dertig Sannicandrese joden emigreerden wél naar Israël. Het is onbekend wat er van hen is geworden.