Voortbestaan koningshuis niet vanzelfsprekend
Hoe zit het met de houdbaarheidsdatum van ons koningshuis? Hebben wij over pakweg 25 jaar nog steeds een Oranjehuis of is het draagvlak dan dusdanig verschrompeld dat het hele hof is opgedoekt? Die vraag was nooit eerder komen bovendrijven maar de afgelopen weken drong die zich toch sterk bij me op. Het begon met de verklaring van prins Willem-Alexander dat hij geen protocolfetisjist is. Daarmee wilde hij aangeven dat hij vooral gewoon wil zijn en dat iedereen hem mag noemen zoals hij of zij dat wil. Naderhand nuanceerde hij die uitspraak, maar als je het mij vraagt was dat alleen maar omdat hij intussen van moeder op zijn kop had gehad.
Een koning die gewoon doet. Dat is vragen om moeilijkheden. Een koning is per definitie niet gewoon en dient hoge eisen te stellen aan decorum. Een koningshuis bestaat bij de gratie dat het juist heel bijzonder is. Hoe onaanraakbaarder, hoe meer draagvlak.
Maar de twijfel over de bestendigheid van het koningshuis sloeg pas echt toe tijdens een debatavond van het Conservatief Café in Gouda. Daar werden vorige week de degens gekruist over de monarchie. Aan het debat nam onder anderen de bekende publicist Bart Jan Spruyt deel.
Wat vooral opviel was dat de voorstanders, inclusief Spruyt, slechts gelegenheidsargumenten konden vinden om voor de monarchie te pleiten. Beatrix is een vakvrouw en heeft bewezen dat ze toegevoegde waarde heeft, de alternatieven voor een monarchie zijn per definitie slechter, de monarchie belichaamt een samenbindend element dat door niets is te vervangen, wie kan er beter staatshoofd zijn dan een volstrekt boven de partijen staande koning en meer van dat soort opportuniteiten.
Zoals vaak bracht Spruyt de meeste diepgang aan. Dat gold overigens niet voor zijn bezwaren tegen Beatrix. Spruyt vindt dat ze haar eigen positie in diskrediet heeft gebracht door stokpaardjes te berijden die niet algemeen door de bevolking worden geliefkoosd. Het betreft de warme steun voor ontwikkelingssamenwerking die ze haar hele regeerperiode heeft betuigd, haar herhaalde pleidooien voor de multiculturele samenleving en haar liefde voor Europa. Over deze kwesties neemt ze standpunten in die niet algemeen door de bevolking worden gedeeld en dat vindt Spruyt een slechte zaak.
Ik denk dat het wel meevalt. Behalve Wilders en een handjevol conservatieven heeft nooit iemand aanstoot genomen aan de verlichte ideeën van de majesteit en ze hebben haar sympathie onder de bevolking geen enkele afbreuk gedaan. Van die kant zal het gevaar niet komen, gesteld al dat Willem-Alexander en Máxima op hetzelfde aambeeld willen hameren.
Veel relevanter vond ik de analyse van Spruyt dat de monarchie is gebaseerd op de mythe dat één bepaalde familie veel beter in staat zou zijn dan alle andere om een staatshoofd voort te brengen. Ik bleef hangen op dat woord mythe. Wij Hollanders zijn een broodnuchter volk. Vaak zelfs te nuchter. We redeneren alles weg wat niet met het verstand is de beredeneren. Vandaar ook dat de secularisatie hier zo genadeloos heeft toegeslagen. Hoe lang kan dan een mythe stand houden? Je ziet op alle terreinen –politiek, bedrijfsleven, amusement– dat er een tijdelijk geloof is in de magie van nieuwe sterren. Maar je ziet ook dat de houdbaarheidsdatum van zulke figuren steeds sneller verstrijkt. Het wordt spannend of datzelfde ook zal gelden voor ons koningshuis. Ik hoop uiteraard van harte van niet, maar een kannetje oranjebitter durf ik er niet op in te nemen.
