Sinds de zomer van vorig jaar heeft de oud gereformeerde gemeente te Utrecht weer een eigen predikant: ds. A. F. R. van de Veen. Tot dat moment was de gemeente 43 jaar lang vacant, vanaf 1969, toen ds. W. Kamp vertrok naar Grafhorst.

Ds. Van de Veen is een geboren Utrechtenaar. Hij groeide op in de middenstandswijk Wittevrouwen, net buiten de oude binnenstad en vlak bij de bekende Biltstraat. „Mijn vader was er in 1940 een slagerij begonnen. Toen ik van school kwam, ging ik daar aan het werk. In 1974 nam ik de slagerij van mijn vader over en gingen we er ook wonen.”

In de wijk Wittevrouwen woonden kort na de oorlog nog best veel kerkelijke mensen, zegt ds. Van de Veen. „Op zondagmorgen, als de kerken uitgingen, zag het er soms letterlijk zwart van de mensen, veel rooms-katholieken. Niemand die dat vreemd vond.”

Het ouderlijk gezin van Van de Veen was niet al te zwaar op de hand. „Mijn ouders deden er niet veel aan, zeg maar. Ze behoorden tot de ethische richting in de Nederlandse Hervormde Kerk, en kerkten soms in de Nieuwe Kerk aan de Bollenhofsestraat bij ds. J. J. Franck, die in de Eerste Wereldoorlog vanuit België naar Utrecht was gevlucht.”

De jonge Van de Veen ging wel redelijk trouw naar de kerk, maar wat hij daar hoorde, deed hem niet zo veel. „Ik leidde een oppervlakkig leven. De wereld trok. De zonde lokte. Door Gods trouwe zorg ontmoette ik een meisje uit de Oud Gereformeerde Gemeenten, die later mijn vrouw werd. Door haar ben ik bij de bevindelijke waarheid terechtgekomen.”

Ze vonden in 1981 een woning in het dorp Groenekan, waar ze kerkelijk hoorden tot de hervormde gemeente. In 1988 werd Van de Veen daar kerkvoogd, later werd hij er ouderling. „Ik deed er op mijn manier alles aan om rechtzinnig te zijn.”

De eerste oud gereformeerde predikant die Van de Veen beluisterde was ds. M. Pronk uit Ede. „Op een gegeven ogenblik zei hij: „We gaan niet verloren, maar we liggen verloren.” Dat sloeg bij mij naar binnen. Vanaf die tijd ben ik gaan houden van de bevindelijke prediking, waar ik voorheen zo’n vijand van was.”

Bij de totstandkoming van de Protestantse Kerk in Nederland, in 2004, verliet de familie Van de Veen hervormd Groenekan. „We hebben zondags eerst wat rondgezworven, hier eens geluisterd, daar gekerkt, maar de Heere leidde de weg naar het kerkje aan de Ambachtstraat. De eenvoudige waarheid daar trok ons aan. We gingen op het allerachterste bankje zitten. Daar zat ik dan, als een trouweloze dienstknecht die zijn ambt in Groenekan had neergelegd.”

In 2009 werd Van de Veen door de commissie van onderzoek van de Oud Gereformeerde Gemeenten toegelaten tot de studie voor predikant. Na twee jaar kwamen er 26 beroepen. „Er waren er twee waar ik niet van loskwam: Barneveld en Utrecht. Ik wilde graag naar Barneveld, want ik had zo’n betrekking gehad op ds. D. Monster. En dus vroeg ik aan de Heere: „Utrecht? Dát hoeft toch alstublieft niet?” Maar het werd wel Utrecht. Ik moest blijven waar ik was.”

Schippers en zwervers

De oud gereformeerde gemeente aan de Ambachtstraat telt ruim zeventig leden. „Het is maar een kleine gemeente, maar het ledental is stabiel. Er is weinig verloop. Veel gezinnen zijn uit de stad weggetrokken, naar omliggende plaatsen, maar bleven wel bij ons kerken.”

Het kerkje mag dan in de binnenstad staan, het gebeurt maar weinig dat er zomaar eens een voorbijganger binnenloopt tijdens een dienst. „Er zijn soms wel een paar schippers, die hun schip de zondag over in het Amsterdam-Rijnkanaal hebben afgemeerd.”

Een enkele maal komt er een zwerver of een drugsverslaafde binnen. „Je probeert zulke mensen natuurlijk verder te helpen, maar ik denk dat het die mensen meer te doen is om anderhalf uur warmte en rust dan om de bediening van het Woord. De meesten zie je ook nooit terug.”

De gemeente fungeert nogal eens als startgemeente voor studenten, maar vroeg of laat vertrekken zij meestal naar elders. „Als bij ons jonge mensen trouwen, blijven ze meestal ook niet hier. In de stad is geen woonruimte voor hen. Velen trekken naar omliggende groeikernen zoals Leidsche Rijn of Houten.”

Overlast van hangjongeren of last van criminaliteit is er nooit. „Het is eigenlijk best een nette buurt, waar veel eetgelegenheden zijn en waar jonge tweeverdieners zonder kinderen wonen. Wij hebben van hen geen last. En zij bemoeien zich niet met ons. Ik vermoed dat de omwonenden denken dat wij een soort sekte zijn of zo.”

Kerkgangers zijn in Utrecht wel een zeldzaam verschijnsel, zegt ds. Van de Veen. „Utrecht is een volstrekt wereldse stad geworden. Alles is hier gewoon. Alles kan. Of je in Hoog Catharijne nu een paarse monnikspij loopt of in het zwart, dat maakt allemaal niets uit. Het is niet zo dat mensen kerkgangers respecteren, het maakt hun gewoon niet uit, of je er nu wel of niet bent.”

Het aantal catechisanten is klein: ongeveer tien, en er waren het afgelopen seizoen vijf belijdeniscatechisanten. „Die jongelui hebben geen grote groep waarin ze kunnen meelopen. In een grote stad als Utrecht moeten jongeren sterk in de schoenen staan, weerbaar zijn.”

Kerkhervorming

Hoewel de stad Utrecht nog enkele kerken kent aan de rechterflank van de gezindte, zijn de onderlinge contacten spaarzaam. „Vorige jaar hebben we met kerkhervorming een gezamenlijke dienst gehad in de kerk van de gereformeerde gemeente, samen met christelijke gereformeerden en leden van de gereformeerde gemeente in Nederland te Utrecht/De Bilt. Eerst had ik er weinig zin in, moet ik eerlijk zeggen. Maar het was toch goed om eens samen te zijn. Ik heb geen kerkmuren meer overgehouden en ik vecht niet voor mijn eigen kerkje. Waarom zou ik dat ook doen. Er is maar één heilige, algemene christelijke kerk, en daar moeten we door genade een levend lidmaat van worden.”

Koopzondagen

Sinds Utrecht het aantal koopzondagen heeft verruimd van 12 naar 52, denkt de oud gereformeerde gemeente erover om naar elders te vertrekken. „Het geeft steeds meer parkeerproblemen en soms bekeuringen. En binnenkort moet je als kerkganger ook gaan betalen om ergens te kunnen parkeren. Dat bezwaart ons. Voor doordeweekse diensten, zoals op Goede Vrijdag en op bid- en dankdagen, huren we de Nederlandse gereformeerde Jeruzalemkerk in Utrecht-Oost. Vergaderingen en catechisaties worden ook daar gehouden, want aan de Ambachtstraat hebben we geen vergaderruimte. Dat is best lastig.”

De gereformeerde gemeente in Nederland vertrok ook reeds uit Utrecht. Het kerkje aan de Zandhofsestraat hebben ze verkocht en sinds 2005 kerken ze als gereformeerde gemeente in Nederland Utrecht/De Bilt in Bilthoven. Daar konden ze de nieuw-apostolische kerk kopen. „Zoiets zouden wij ook wel willen doen, naar een plek aan de rand van de stad. We zouden graag in Utrecht willen blijven, want we willen de stad niet prijsgeven. Maar zoiets moet ook wel op je weg worden geplaatst. Soms denk ik: We zoeken naar iets wat er helemaal niet is.”

Verwondering

Het verwondert ds. Van de Veen dat de oud gereformeerde gemeente er in Utrecht nog steeds is. „We kunnen in de ambten voorzien, hebben twee ouderlingen en twee diakenen. Boven de kerk hebben we een kosterswoning. En hoewel we maar met een klein koppeltje mensen zijn, zijn er nooit financiële problemen. Wat er aan geld moet zijn, wordt altijd opgebracht. De Heere neigt de harten om in alle behoeften te kunnen voorzien. Tot mijn verwondering.”

Utrecht is een kerkelijk kruispunt. Vergaderingen en bestuurscentra in deze stad geven leiding aan het kerkelijke leven. In een serie artikelen komen verschillende thema’s aan bod. Vandaag deel 3: De orthodox-protestantse kerken.

Overige orthodox-protestantse kerken in de stad

Kerkverband: Protestantse Kerk in Nederland

Kerkgebouw: Jacobikerk

Adres: St. Jacobsstraat 171

Geïnstitueerd: Sinds de Reformatie in de stad Utrecht, in 1580, is de Jacobikerk een protestantse kerk. De kerk is sinds 1960 in gebruik bij de Gereformeerde Bond binnen de PKN.

Predikant: ds. A. J. Zoutendijk

Ledental: 645 leden, 1067 doopleden

Kerkverband: Gereformeerde Gemeenten

Kerkgebouw: Westerkerk

Adres: Bergstraat 54

Geïnstitueerd: 1925

Predikant: ds. A. J. de Waard

Ledental: 310 leden, 152 doopleden

Kerkverband: Christelijke Gereformeerde Kerken

Kerkgebouw: Mattheüskerk

Adres: Hendrika van Tussenbroekplantsoen

Geïnstitueerd: 1948

Predikant: ds. A. Th. Van Olst

Ledental: 247 leden, 120 doopleden

Kerkverband: Oud Gereformeerde Gemeenten in Nederland

Kerkgebouw: Ambachtstraat 3

Geïnstitueerd: 1925

Predikant: ds. A. F. R. van de Veen

Ledental: 40 leden, 31 doopleden

Kerkverband: Gereformeerde Gemeenten in Nederland

Kerkgebouw: Planetenbaan 635 Bilthoven (Utrecht/Bilthoven)

Geïnstitueerd: 1925

Predikant: vacant

Ledental: 72 leden, 63 doopleden