De rabbijn en de lutherse predikant hadden elkaar al een keer eerder ontmoet, „in een stationsrestauratie ergens in Nederland.” Hun gesprek toen –over goed of fout, over zinvol herdenken– legde de basis voor een bijzonder openhartig treffen in de oude synagoge van Zutphen. De bijeenkomst was georganiseerd door ”Zin in Zutphen”, een initiatief van een aantal kerken in Zutphen en Warnsveld.

Rabbijn Van de Kamp is van 1948, heeft de oorlog dus zelf niet meegemaakt. „Maar enig recht van spreken meen ik toch wel te hebben. Mijn vader heeft tweeënhalf jaar in Auschwitz gezeten; mijn moeder zat op twaalf adressen ondergedoken – het laatste hier in Zutphen. Ik heb twee namen: Lody Benno. Lody heette het oudste zoontje van mijn vader dat in de oorlog is omgekomen; Benno heette de omgekomen baby van drie maanden van mijn vader.”

„Waar ik vandaan kom”, zegt ds. Günther met een onmiskenbaar Duitse tongval, „hoort u aan mijn poging om Nederlands te praten.” De Deventer predikant, geboren in 1939, woont inmiddels 25 jaar in Nederland. „Mijn vader was al voor 1933 lid van de NSDAP, heeft dat systeem gesteund, gewild en ervoor gevochten.”

In 1944 kwam zijn vader –die hij maar nauwelijks gekend heeft– in Rusland om het leven. „Even daarvoor had hij mijn moeder een brief gestuurd. Zij had hem gevraagd: „Wat doe je eigenlijk in Rusland?” Want de strijd in Frankrijk, waar hij daarvoor zat, was nog niet voorbij. Mijn vader schreef daarop terug: „Ik bereid de toekomst van mijn kinderen voor.””

Ds. Günther: „Maar hij heeft zijn vrijheid en mijn vrijheid verkwanseld.”

Uitvoerig gaat de predikant in op het begrip vrijheid. „Vrijheid bestaat niet, maar gebeurt.” Hij pleit ervoor niet zozeer de Bevrijding te blijven gedenken, maar de vrijheid. „Dát heeft toekomst. Want vrijheid heb je niet, maar doe je, leef je, hoop je.”

Wat vinden de twee ervan dat de jaarlijkse dodenherdenking op 4 mei op de Dam steeds minder uitsluitend in het teken van de gebeurtenissen in de Tweede Wereldoorlog komt te staan, wil een aanwezige weten. Rabbijn Van de Kamp: „Het Nationaal Comité 4 en 5 mei is echt de weg kwijt. Is het al zo ver dat de verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog niet meer voldoende zijn om te herdenken? En dan denk ik óók aan al die gesneuvelde Nederlandse militairen, vrouwen, verzetsstrijders, mensen uit Putten, gijzelaars. Hebben we dan ook Cambodja nodig op 4 mei? Moeten we dan ook een SS’er gaan gedenken, zoals vorig jaar dreigde te gebeuren? Tragisch.”

„Wat zou uw vader ervan hebben gevonden dat u nu samen met een rabbijn in de sjoel zit?” vraagt iemand aan ds. Günther. Deze, na enig aarzelen: „Ik denk dat mijn vader lang genoeg in de eeuwigheid is om zich daarover nu te kunnen verheugen.” Een warm applaus is zijn deel.

Digibron

In het archiefsysteem Digibron vindt u meer over rabbijn Lody van der Kamp. Hieronder een selectie artikelen.

Rabbijn is in het klaslokaal gewoon Lody (Reformatorisch Dagblad, 02 april 2009)

PKN moet Israël als seculiere staat bezien (Reformatorisch Dagblad, 08 mei 2008)

Ontwortelde onderduikertjes: Lody van de Kamp beschrijft levenslange worsteling van Joodse oorlogskinderen (Reformatorisch Dagblad, 7 mei 2008)

Jood vaak niet blij met aandacht (Reformatorisch Dagblad, 31 oktober 2006)

Interview: Zoektocht zonder bakkebaarden (Reformatorisch Dagblad, 03 mei 2006)

Interview: Leven als een jood in Nederland (Reformatorisch Dagblad, 3 oktober 1997)