Waar herinneringen aan Auschwitz vaak draaien om dood en verderf, laat Kulka juist een heel andere kant van het vernietigingskamp zien. Op 10-jarige leeftijd wordt Kulka van het getto Theresienstadt naar het concentratiekamp Auschwitz gedeporteerd. Op miraculeuze wijze ontsnapt hij tweemaal aan de moordmachine van de nazi’s. Wanneer hij 60 wordt, registreert hij zijn herinneringen op cassettebandjes. Dit resulteert twintig jaar later in het boek ”Landschappen van de metropool van de dood”.

De lezer ontmoet in het boek twee schrijvers. Enerzijds de Holocaustoverlevende Kulka, die verslag doet van zijn herinneringen. Anderzijds de neutrale hoogleraar Kulka, die onderzoek doet naar de waaromvragen die deze herinneringen oproepen. Kulka herinnert zich wonderbaarlijk genoeg weinig van de duistere kanten van Auschwitz. Hoewel er enkele misselijkmakende scènes voorbijkomen, draait het boek vooral om de goede kanten van zijn leven in het kamp.

Zo ontvangt Kulka van een medegevangene het boek ”Misdaad en straf” van Dostojevski en krijgt hij in de barakken toneel- en zanglessen. Onder meer ”Ode an die Freude” van Beethoven wordt tussen de wreedheden in het kamp door opgevoerd. Hij zegt in het kamp de „basis van het Europese humanisme” te hebben ontvangen.

Herinneringen

Interessant is de vraag waar dit ”andere Auschwitz” vandaan komt. Kritische opmerkingen gaat Kulka niet uit de weg. Zo vraagt de hoogleraar zich af of hij de mooie verhalen niet verzonnen heeft. Het antwoord vindt de lezer pas in de appendix, waarin de hoogleraar Kulka ingaat op de gebeurtenissen in het familiekamp in Auschwitz. Dan pas blijkt dat de nazi’s dit deel van het grote kamp gebruikten om het Rode Kruis om de tuin te leiden.

De combinatie van herinneringen en verklaringen, afgewisseld met verhelderende illustraties en poëzie, maken van dit boek een uiterst lezenswaardig werk. Het is de bekende historicus en Hitlerbiograaf Ian Kershaw die Kulka heeft aangezet tot het schrijven van dit boek. Dat heeft geresulteerd in een memorabele uitgave over het andere Auschwitz.

Boekgegevens

”Landschappen van de metropool van de dood. Over de grenzen van herinnering en verbeeldingskracht”, Otto Dov Kulka; uitg. Spectrum, Houten/Antwerpen, 2013; ISBN 978 90 0031 532 1; 171 blz.; € 19,99.