Onrustig klotst de Waal tegen de kade van Nijmegen. Aan de overkant, in de uiterwaarden, verrijst langzaam een kunstwerk. Een reeks betonnen bogen van elk 40 meter lengte vult het landschap. In de langgerekte bouwput werken zo’n 200 bouwvakkers zich in het zweet.

De oudste stad van Nederland bouwt maar liefst zes nieuwe bruggen. De 700 meter lange stadsbrug De Oversteek moet straks de 12.000 woningen in het nieuwe stadsdeel de Waalsprong op de noordelijke rivieroever verbinden met het centrum. De enige oeververbinding in Nederland met vijf rijstroken.

Nijmegen zit klem. Elke dag vormen er zich lange files voor de brug over de Waal. ’s Morgens heen, ’s middags terug. „Nijmegen is de enige stad van 100.000 inwoners tussen Basel en Rotterdam met slechts één brug”, verzucht wethouder Jan van der Meer.

Het gemeentebestuur gooit daarom het roer om. Nijmegen ondergaat een facelift. Het bouwt aan de noordzijde van de Waal een nieuw stadsdeel met alle mogelijke voorzieningen. Op deze locatie, bij Lent, verschuift de dijk –in het kader van het project ”Ruimte voor de rivier”– 300 meter landinwaarts.

De Waal krijgt daarbij, pal voor de stad, een eiland met een nevengeul. De rivier stroomt straks niet langer langs de stad, maar door de stad. „Nijmegen omarmt de Waal”, zegt de wethouder. „Een transformatie van formaat.” De operatie kost bijna 1 miljard euro.

Schouder aan schouder

Belangrijkste onderdeel van de facelift is De Oversteek. Nijmegen legt de verkeersbrug precies neer op de plek waar de geallieerden in 1944 met bootjes overstaken om de oude Waalbrug aan de noordkant op de Duitsers te veroveren. Vandaar de naam De Oversteek.

Nijmegen steekt in totaal 140 miljoen euro in de nieuwe overbrugging. De Bouwcombinatie Stadsbrug Nijmegen (BSN), bestaande uit BAM Civiel en Max Bögl Nederland, bouwen schouder aan schouder aan De Oversteek. „Pracht project”, zegt projectmanager Harry Kruizenga van BAM.

De brug is bijzonder. De oeververbinding telt drie onderdelen: een stalen hoofdoverspanning van 285 meter, een zogenaamde noordelijke aanbrug door de uiterwaarden en een zuidelijke aanbrug over een industrieterrein. De totale lengte –inclusief deze op- en afritten– bedraagt 1,5 kilometer.

De aannemer heeft vanaf de noordkant langzaam richting rivier gebouwd. Op 1,8 meter dikke pijlers van 20 meter lengte is een serie geschakelde betonnen bogen van elk 40 meter lengte verrezen. Elke keer een boogje erbij. „We zetten een nieuwe boog met tien stalen kabels vast aan een bestaande”, legt Kruizenga uit. Op de kabels komt een kracht van 1000 ton te staan, elke kabel 100 ton.

De stalen stadsbrug is met 285 meter lengte net iets korter dan de 305 meter lange Brienenoordbrug, maar een paar meter langer dan de Erasmusbrug. De 700 meter lange oeververbinding is uit één stuk gebouwd en krijgt geen enkele voeg, ondanks de aanleg op de serie betonnen bogen. „Het is de eerste brug van deze lengte zonder kadoem-kadoem-kadoem”, zegt de BSN-projectleider. Alleen de stalen hoofdbrug van 285 meter krijgt aan elke kant één voeg.

Elke brug zet bij warmte uit. Ook De Oversteek. De 700 meter lange stadsbrug kan bij warm weer tot 1,5 meter langer worden. Het wegdek over de betonnen bogen kan in de lengte –door het ontbreken van voegen– echter geen millimeter uitzetten. Alleen in de hoogte kan het wegdek enkele centimeters uitzetten. Het risico bestaat dat het wegdek daardoor straks enigszins gaat golven. „We hopen dat het meevalt”, zegt Kruizenga luchtig.

Aannemer Max Bögl heeft de stalen stukken voor de hoofdoverbrugging gebouwd in Zuid-Duitsland. De onderdelen, variërend van 6 tot 25 meter, zijn per schip naar Nijmegen getransporteerd. De aannemer heeft de brug vervolgens ter plekke in elkaar gelast.

In aanbouw

Op een platform langs het water heeft de brug in aanbouw langzaam maar zeker zijn uiteindelijke vorm gekregen. Een fraaie, ranke enkele boog met tuidraden van slechts 90 millimeter, waaraan de brug hangt. De holle, stalen boog splitst bij de twee uiteinden in tweeën, naar links en naar rechts.

Zaterdag vaart aannemerscombinatie BSN de 7500 ton wegende brug naar zijn definitieve locatie. Een precisieoperatie. Enkele vijzels tillen de brug 10 meter op, terwijl twee hulptorens de stalen stellage op hoogte houden. De aannemer vaart vervolgens twee pontons van 100 bij 33 meter –„een klein voetbalveld”– onder het kunstwerk.

BSN heeft rond de bouwlocatie vijftien dikke ankerpalen in de grond geheid. De aannemer kan hiermee de ponton –met brug– dankzij lieren en stalen kabels over het water manoeuvreren. „Op elke paal komt een kracht van 125 ton te staan”, legt projectleider invaaroperatie Wesley de Jong van BSN uit. Door water in en uit de pontons te laten stromen, kan hij de hoogte van de pontons aanpassen.

De invaaroperatie begint ’s ochtends om zes, zeven uur. De aannemer krijgt precies tien uur de tijd om de brug te plaatsen. De omstandigheden moeten gunstig zijn: de wind maximaal 10 meter per seconde, de waterstand 6,6 tot 8,6 meter boven NAP, de stroomsnelheid maximaal 1,5 meter per seconde. Zo niet, dan wordt de operatie uitgesteld.

Het scheepvaartverkeer op de drukst bevaren rivier van Europa ligt zaterdag zeker tien uur stil. De aannemer moet de brug namelijk midden op de Waal een slag draaien en vervolgens –vanaf deinend rivierwater– precies op de grote, betonnen hoofdpijlers langs de rivier afzetten. „We hebben een marge van 5 centimeter.”

Kruizenga heeft al heel wat kunstwerken op zijn naam staan. Toch is Nijmegen „een spannende operatie”, aldus de doorgewinter hoofduitvoerder. „Echt complex. Dit maak je niet iedere dag mee.” De omstandigheden bij Nijmegen zijn lastig. „Op volle zee of in Rotterdam heb je alle ruimte. De golfslag op de Noordzee is veel voorspelbaarder dan hier bij Nijmegen.” De kade, de rivierbedding en de dijken vormen natuurlijke barricades.

Vijzels op de hoofdpijlers zetten de brug uiteindelijk op zijn definitieve plek. Op een enkele millimeter nauwkeurig. Nijmegen houdt zaterdag z’n adem in.

Waalbrug De Oversteek

lengte brug: 285 meter

hoogte brug: 60 meter

breedte wegdek: vijf rijstroken

gewicht brug: 7500 ton

lengte oprit zuid: 210 meter

lengte oprit noord: 660 meter

dikte tuikabel: 90 millimeter

trekkracht tuikabel: 900 ton