Dat laatste heeft natuurlijk zijn grenzen. Die kunnen overigens gemakkelijk overschreden worden. Niet voor niets wordt er van tijd tot tijd gewaarschuwd dat er bij de uitvaart geen onfeilbaar mens of een bijna-heilige van de overledene moet worden gemaakt. Wie kennis neemt van lijkredes uit vroeger tijd, weet dat dit bepaald geen overbodige waarschuwing is. Vrijwel iedere vooraanstaande burger was ”doorluchtig en godvruchtig”. Mensen die de gestorvene goed hadden gekend, stonden soms verbaasd over de bijzondere eigenschappen en de voorbeeldige levensstijl die hij zou moeten hebben gehad. Lijkredes werden niet zelden overdreven lofredes.

Het lijkt erop dat we nu in een totaal andere cultuur terecht zijn gekomen. De eerbied voor de dood is sterk afgenomen. Om een voorbeeld te noemen: een begrafenisstoet wordt ervaren als een hinderlijke belemmering in het verkeer. Weggebruikers halen die in en als de rouwenden niet snel genoeg aan de kant gaan, worden ze met luid getoeter van de weg geblazen. Zet daar tegenover dat het ruim een kwarteeuw geleden nog gebruik was dat tegemoetkomend verkeer als vanzelfsprekend stil ging staan en wachtte tot de stoet voorbij was.

Nog ingrijpender is dat mensen de dood van personen gebruiken om helemaal ”los te gaan”. Deze week overleed de conservatieve politica Margaret Thatcher. Zij zette eind jaren tachtig, begin jaren negentig een belangrijk stempel op de Britse politiek. Haar aanpak werd door velen geroemd maar door anderen verguisd. Ook achteraf waren er twee kampen als het ging om een oordeel over haar beleid. Het is desondanks onthutsend dat een deel van haar critici deze week feest vierden. „The bitch is dead”, zong de uitzinnige menigte.

Tweede voorbeeld is de haatcampagne die vooral via sociale media is gevoerd tegen de Amerikaanse voorganger en schrijver Rick Warren naar aanleiding van het overlijden van zijn zoon Matthew, die vorige week vrijdag zelfmoord pleegde. De verwensingen die Warren en zijn vrouw ontvingen, het leedvermaak dat uit mails sprak en de karikatuur die van zijn overleden zoon in blogs werd gemaakt, is ronduit stuitend. Is er dan geen enkel respect meer voor de doden? Is er dan geen enkele deernis met de nabestaanden, vroeg de Amerikaanse baptistenleider Albert Mohler zich deze week af.

Wanneer een samenleving respectloos met de dood en de doden omgaat, is ze dieper gezonken dan de meest primitieve cultuur. „Dan verlaagt de mens zich tot een dier”, schreef de Duitse theoloog Georg Huntemann tien jaar geleden. „De dood hoort niet bij het leven, maar is door toedoen van de mens in het leven gekomen. Wanneer men zich dat realiseert, zal men zwijgen, beschaamd omdat de mens de schoonheid en harmonie van de schepping geruïneerd heeft en tegelijk vol eerbied vanwege de macht en majesteit van de dood.”