Vorden lijkt klein en onbelangrijk, maar het dorp in de Achterhoek heeft één uniek kenmerk: er zijn daar nog Duitse soldatengraven op een gewone begraafplaats. Vrijwel alle andere Duitse oorlogsgraven zijn na de oorlog bijeengebracht in Ysselsteyn, een dorp in Limburg. Daar vindt jaarlijks in november een officiële dodenherdenking plaats, de zogeheten Volkstrauertag, de Duitse variant van 4 mei. Niemand heeft ooit tegen die herdenking geprotesteerd. Tegen de kleine dodenherdenking in Vorden is daarentegen nog nooit zo veel verzet geweest als nu. Zelfs de anders zo zwijgzame organisatie van voormalige verzetsmensen, het COVVS, liet weer eens van zich horen. Dat is voor het eerst in jaren.

Historisch inzicht

Rabbijn Van de Kamp heeft een gematigde visie over de kwestie Vorden, zo bleek uit een artikel in deze krant. Ik waardeer dat. Daarmee is de zaak echter nog niet uit de wereld. Bovendien ziet de rabbijn één ding over het hoofd: de acute pijn die deze herdenking veroorzaakt bij veel nabestaanden. Schrijfster Martine Letterie, voorzitter van de Vriendenkring Neuengamme en al vele jaren inwoonster van Vorden, wees mij daar nog eens op.

Het is treurig dat ook de gemeente Bronckhorst hieraan voorbijgaat en aan de voorgenomen herdenking meewerkt. Het laat zien dat er niet altijd voldoende historisch inzicht of mededogen is. Twee maanden geleden sprak ik daarover met burgemeester Aalderink. Toen bleek dat hij niet wist dat er ook Joodse Vordenaren waren vermoord door de nazi’s. Hij zei wel toe dat hij aan een herdenking van deze mensen wil meewerken. Die herdenking komt er nu ook: op 3 mei, om 13.30 uur, op de oude Joodse begraafplaats in Vorden.

Vergeten

Het artikel van de rabbijn zette me aan het denken. Hij heeft een punt: je moet op een gegeven moment kunnen vergeten. Het probleem is echter dat de soldaten die in Vorden begraven liggen, meededen met de nazi’s en deel uitmaakten van die beweging. Zij zijn begraven in hun uniformen, erop de symbolen van haat. Wie bij die graven herdenkt, herdenkt nazi’s in plaats van afstand te nemen van het nazisme, zoals de bedoeling is op 4 mei.

Het is te wensen dat het organiserend comité in Vorden en de gemeente Bronckhorst inzien wat het verschil is tussen nazi-Duitsland en het andere Duitsland. Het eerste was de gekaapte naziterreurstaat van massamoordenaar Hitler. De staat met dat gebied werd anno 1940 door geen enkel geallieerd land erkend.

Duitsland echter is de ‘normale’ staat die vóór de naziagressie bestond, en nu weer bestaat. Op de Vordense begraafplaats staat tijdens de gewraakte herdenking een bordje met de volgende tekst: Duitse graven. Dat klopt in deze context geheel niet. Misschien waren de gesneuvelde soldaten Oostenrijkers of Volksduitsers uit Polen, Sudetenland of Memelland. Het is een wat ondergeschikt punt, maar niet onbelangrijk. Want dit soort historische informatie raakt bij politieke discussies vaak in het gedrang.

En dan is er ook nog de vreemde oproep tot verzoening van het Vordense 4 meicomité. Ik hoef me echter niet met levende Duitsers te verzoenen, want ik heb niks tegen hen. En daarbij: met het nazisme ga ik me nooit verzoenen.

Neonazi’s

Om deze kleine historie nog complexer te maken: de neonazi’s van het Stormfront hebben ook een duit in het zakje gedaan. Zij vinden deze herdenking prima. Laten we hopen dat de gemeente Bronckhorst, de gemeenteraad en het comité 4 mei dat als extra reden zien om de Duitse dodenherdenking op te geven. Je kunt toch niet met goed fatsoen meedoen met neonazi’s? Stel dat ze naar Vorden komen.

Op een bepaalde manier maakt hun inmenging de zaak overigens glashelder: nazi’s zijn er nog, en we mogen daarom hun daden en hun geschiedenis nooit vergeten. Ook de zogeheten racistische Dönermoorden in Duitsland, en het groeiend antisemitisme in Nederland dwingen ons ertoe elke vorm van naziverheerlijking te bestrijden. Gefrustreerde Marokkaanse jongens die stoer roepen dat Hitler gelijk had met de Jodenmoord, daar word ik toch kwaad en somber van.

Dankbaar

Het comité 4 mei in Vorden kan een eenvoudig signaal afgeven: blaas de ‘Duitse’ herdenking af. Velen zullen het comité ervoor dankbaar zijn. En om problemen in de toekomst te voorkomen: verhuis de Vordense nazigraven naar Ysselsteyn, daar horen ze thuis.

De auteur is hoofdredacteur van de website nieuws-wo2.tk.