Herodes was de zoon van Antipater uit Idumea, in de huidige Negev, die de Romeinen had gesteund. De Idumeërs waren in 125 voor Christus verslagen door Johannes Hyrkanus en werden gedwongen zich tot het jodendom te bekeren.

Als jongeman was Herodes fysiek indrukwekkend en handig met boog en speer. Maar hij was ook wreed en op macht belust. Sextus Julius Caesar, de commandant van het Syrische legioen, zag zijn talenten. Herodes wist de steun te krijgen van Rome.

Drie jaar lang voerde Herodes, na de dood van zijn vader, oorlog tegen zijn concurrent Antigonus, de laatste koning uit het Hasmoneese huis. In 37 v. Chr. slaagde hij erin de stad Jeruzalem te veroveren en vele bewoners werden gedood op bevel van Marcus Antonius, een lid van het Romeinse triumviraat. Nu was Herodes heerser over Judea. Keizer Augustus (63 tot 14 v. Chr.) gaf hem later meer land, waaronder Gaza. Herodes bewonderde de Romeinse cultuur, maar hij probeerde ook de noden van de Joden te lenigen en had respect voor de Joodse wet.

Complot

Herodes was gek op vrouwen. Hij is ten minste tien keer getrouwd en liet een groot aantal kinderen na. De zonen die hij bij Mariamne kreeg, kwamen voor troonsopvolging in aanmerking. Ze gingen naar school in Rome, waar ze ook kennis konden maken met keizer Augustus.

Een probleem was dat geruchten over een complot tegen Herodes de ronde gingen doen. De vorst bracht zijn zonen voor een rechtbank en verzocht om hun executie. De eerste keer volgde nog een verzoening, maar na het tweede proces werden ze gewurgd. Ook Mariamne moest het ontgelden, evenals een aantal andere familieleden.

Hij was waarschijnlijk ook de Herodes die de baby’s in Bethlehem liet uitmoorden nadat Jezus, de Messias, was geboren. Zolang Herodes leefde, moesten Jozef, Maria en Jezus zich in Egypte schuilhouden. Overigens was er voor Herodes’ achterdocht ook enige reden: hij moest er altijd rekening mee houden dat anderen hem van de troon zouden stoten.

Bouwwerken

Herodes heeft zijn faam te danken aan de gigantische bouwwerken die hij naliet. Hij bouwde forten, openbare gebouwen, heidense tempels en zelfs complete steden. Zijn paleizen kwamen te staan in Jericho, Cypros, Caesarea, Masada en het Herodion.

De bouwwerken hebben hun stempel gedrukt op het landschap. Herodes combineerde bij de bouw van de forten, paleizen, openbare gebouwen, heidense tempels en steden de plaatselijke bouwstijlen met Romeinse technologie en stijl.

Herodesspecialist professor Ehud Netzer (1934-2010) geloofde dat koning Herodes persoonlijk betrokken was bij de locatiebepaling van de bouwwerken, de beslissing over de functie die ze zouden krijgen, de keuze van de materialen die de bouwers zouden gebruiken en de planning. Hij hield zich niet bezig met de details van de bouw, maar hield wel de supervisie.

Klaagmuur

Het bekendste overblijfsel van Herodes’ bouwkunst is het laagste gedeelte van de Westelijke Muur in Jeruzalem. Dat is de steunmuur aan de westzijde van het plateau dat hij liet aanleggen rond de Tweede Tempel. Deze muur heeft oorlogen, erosie en aardbevingen doorstaan. De muur dient nu als belangrijkste gebedsplaats voor religieuze Joden en staat ook bekend als de Klaagmuur.

In Jericho liet Herodus zijn winterpaleis verrijzen. Begrijpelijk, want in de winter kan het in het Judese bergland onaangenaam koud zijn.

In de Judese woestijn in de buurt van Tekoa verscheen het Herodion, een paleis dat diende om voorname Romeinse gasten te ontvangen. Hier bouwde hij naast zijn paleis een complex met tuinen, vijvers, versierde badhuizen en een theater. Ook liet hij er zijn eigen mausoleum verrijzen. De koning plaatste het praalgraf zo dat dit vanuit Jeruzalem te zien zou zijn.

In Caesarea liet Herodes een haven aanleggen, met theater en hippodroom. De apostel Paulus zou hier later een van zijn zendingsreizen starten.

Burcht Antonia

In Jeruzalem bouwde hij ook een paleis in het noordwestelijke deel van de stad, in de buurt van de huidige Jaffapoort. Dit paleis kreeg drie belangrijke torens, die hij noemde naar zijn broer Phasael, zijn vrouw Mariamne en zijn vriend Hippicus. Hij liet verder een theater in de stad verrijzen, versterkte muren en bouwde een stadion in de vallei naast de Tempelberg. De burcht aan de noordwestelijke zijde van het Tempelplein noemde hij Antonia, naar Marcus Antonius. Hij herbouwde de stad Samaria en noemde deze Sebaste, ter ere van keizer Augustus.

Met de bouwwerken probeerde Herodes zich geliefd te maken bij het volk. Ze verschaften tientallen jaren werk aan duizenden mensen. De koning ging praktisch te werk. Zo liet hij de reusachtige rotsblokken die hij gebruikte voor de verfraaiing van de tempel uit rotsen in de buurt van de Tempelberg hakken, zodat zijn werkers deze niet zo ver hoefden te verplaatsen.

Tentoonstelling

Het Israël Museum wijdt tot oktober een tentoonstelling aan deze machthebber uit de oudheid, onder de titel: ”Herodes de Grote. De laatste reis van de koning”. Uitgangspunt van de expositie is de reis die de koning onmiddellijk na zijn dood aflegde: van de troonkamer in zijn winterpaleis in Jericho naar zijn monumentale graf in het Herodion via Jeruzalem.

De tentoonstelling is de grootste op het gebied van archeologie die het museum ooit heeft getoond. Er zijn 250 voorwerpen zien die in zijn paleizen en andere gebouwen zijn gevonden en in het museum werden gerestaureerd.

Het overbrengen van de voorwerpen was niet onomstreden. Ze zijn namelijk op de Westelijke Jordaanoever gevonden en Palestijnse leiders hebben protest tegen de expositie aangetekend.

Museumdirecteur James Snyder werpt echter tegen dat de Osloakkoorden bepalen dat Israël bepaalde archeologische rechten houdt op de Westelijke Jordaanoever. De objecten zullen na de tentoonstelling worden geretourneerd.

De expositie begint bij de troonkamer, de kamer waar Herodes op 69-jarige leeftijd in het jaar 4 voor Christus stierf. Daar zien bezoekers ook de wandschilderingen die zijn aangebracht op de muren. Vervolgens voert de route langs tal van voorwerpen die uit de paleizen afkomstig zijn.

Bijzonder fraai zijn de luchtopnames van de plaatsen waar Herodes bouwde. Met behulp van animatietechnieken geeft het museum een indruk van hoe de bouwwerken er destijds in het landschap uitzagen.

Praalgraf

Spil van de expositie in het Israël Museum is het praalgraf (mausoleum) van koning Herodes de Grote. Daarin bevindt zich de gerestaureerde sarcofaag waar hij in moet hebben gelegen. Van twee andere sarcofagen is niet bekend voor wie ze dienden.

Het heeft prof. Ehud Netzer veertig jaar gekost om het mausoleum te vinden, maar uiteindelijk is het hem gelukt in het Herodion. Onmiddellijk nadat hij de vondst deed, plande hij een expositie, waarin ook andere voorwerpen van en rond Herodes zouden worden getoond.

Netzer heeft de tentoonstelling zelf niet meer mee mogen maken. In oktober 2010 kwam hij om bij een val in het Herodion. De expositie wordt nu te zijner nagedachtenis gehouden en staat onder toezicht van de curatoren David Mevorah en dr. Silvia Rozenberg.