Zulke opmerkingen zijn natuurlijk niet serieus bedoeld. Maar ze zetten me wél aan het denken over een mechanisme dat wij mensen allemaal kennen: het helpt voor je gevoel van eigenwaarde en betekenis, als je je eigen bezigheden belangrijker vindt dan die van een ander.

Op zichzelf is daar niets mis mee, want dat is precies de reden waarom je voor een bepaald beroep gekozen hebt. Maar het is uiteraard wél fijn als je je eigen betekenis kunt relativeren en kunt blijven zien dat ook andermans werk zijn waarde heeft. Iedereen, en zeker iedereen die zichzelf christelijk noemt, zal erkennen dat dat zo is. Tenminste, met de mond. Maar onbewust blijven we tóch allemaal geneigd tot het benadrukken van ons eigen belang en het heel subtiel afzwakken van het belang van de ander.

De voorbeelden liggen voor het oprapen. In sommige kringen wordt graag negatief gedaan over mensen met een „hoofd vol boekenwijsheid”, die alleen maar ingewikkeld en theoretisch kunnen doen – terwijl „het toch gaat om de praktijk.” Het vraagt weinig mensenkennis om te beseffen dat de sprekers in zo’n geval zelf meestal niet lijden aan een overmaat van boekenwijsheid.

Andersom hebben intellectuelen soms de neiging om ietwat denigrerend te doen over ”Henk en Ingrid” die er niks van snappen. Terwijl ze zelf vaak best wat van het realisme van Henk en Ingrid zouden kunnen gebruiken.

Blijkbaar hebben leden van allerlei groepen en partijen de behoefte om zichzelf de lucht in te prijzen door de ander naar beneden te duwen. Prachtige voorbeelden vallen uiteraard te ontdekken bij politici –voor wie het bekritiseren van de ander dagelijkse kost is– maar ook bij alle andere beroepsgroepen. Altijd weer moet de eigen identiteit afgebakend worden ten opzichte van die van de ander, en daarbij gebeurt het niet vaak dat de spreker de ander uitnemender acht dan zichzelf.

Wat te denken van: „Het is veel belangrijker om een nieuw medicijn tegen kanker te ontdekken dan om het gedrag van stekelbaarsjes te bestuderen.” Of: „Is het geen tijdverspilling om je bezig te houden met románs, het is toch veel nuttiger om brood te verkopen of auto’s te maken?” Of, heel subtiel: „Te weinig theologen kiezen voor een oudtestamentisch onderwerp, omdat ze dat eng vinden. Het is natuurlijk veiliger om te promoveren in de kerkgeschiedenis.” In alle gevallen is duidelijk wat het specialisme van de spreker zelf is.

Uiteraard is het soms van belang om extra aandacht te vragen voor bepaalde vakgebieden of beroepen. Geen misverstand, alles relativeren en alle mensen en dingen even belangrijk vinden leidt ook weer niet tot vooruitgang in welk vak dan ook. Soms moet iemand gewoon zeggen: we hebben te veel van dit, we moeten nu eens meer aandacht besteden aan dat.

Maar er ontstaat wél een probleem als je voorbijgaat aan het verschil in talent en roeping, en het ene vak op zichzelf als beter gaat beschouwen dan het andere. Als je geschoold werk per definitie zinvoller vindt dan ongeschoold werk. Of als je een ‘gewaagd’ vakgebied op zichzelf belangrijker vindt dan een ‘veilig’ vakgebied – er bestaan trouwens helemaal geen veilige vakgebieden, de veiligheid of onveiligheid zit vooral in de benadering, de houding die de beoefenaar voor zichzelf kiest.

Kritiek uiten op andere mensen, vakgebieden en beroepen zegt vaak meer over jou dan over de ander. Maar dat betekent ook dat ik, aan het eind van dit stukje, mezelf een nederig makende vraag moet stellen: hoe komt het dat ik –tussen de regels door– kritiek heb op mensen die boekenwijsheid overbodig vinden, weinig nut zien in bestudering van romans en kerkgeschiedenis als een al te veilig vak beschouwen? Drie keer raden waar ik zelf in gespecialiseerd ben.

Reageren? beeldenstorm@refdag.nl