Het apocalyptisch visioen onthuld

In de Westerkerk te Amsterdam waren zaterdag vele adepten van Aalders bijeen. Predikanten, theologen en historici uit de breedte der kerken –oud én jong– gaven met hun aanwezigheid eerbetoon aan het levenswerk van dr. Aalders, hervormd emeritus predikant en schrijver van talloze theologische en cultuurhistorische boeken.

De locatie was niet voor niets de Westerkerk. „Deze Westerkerk is steeds meer een huis van mijn geestelijke liefde geworden”, zei Aalders. In de omgeving daarvan groeide hij op, hier ontmoette hij de Joden. Zijn gedachten gingen zaterdag vooral terug naar zijn „gelovige en wijd denkende moeder.” Zij dichtte de woorden: „De Bijbel, Boek der openbaring, van Gods gunsten, Gods genade”, die Aalders als motto in zijn nieuwste boek opnam.

Afsluiting Wie twee jaar geleden dacht dat Aalders’ boek ”De Septuagint, brug tussen synagoge en kerk”, het laatste boek was, had het dus mis. En achteraf was het ook verklaarbaar dat er nog iets zou komen. Het nieuwste boek (verschenen bij Groen, Heerenveen) is eigenlijk als een vervolg of completering te beschouwen. In zijn boek over de Septuagint, de vertaling van het Oude Testament in het hellenistische Grieks (de toenmalige wereldtaal), interpreteert Aalders de Septuagint als het middel waardoor de geschiedenis van het heil uitzicht kreeg op de volheid der heidenen en op de voleinding. „De Septuagint is dus meer dan een vertaling, meer een godsgeschenk voor de volkeren buiten Israël.”

In zijn nieuwste boek beschrijft Aalders de voortgang van het heil, van de schepping tot aan de voleinding, via de historische hoofdmomenten Tenach, Septuagint en Evangelie. Aalders licht zijn „wereldhistorisch visioen” toe aan de hand van de houding van Flavius Josephus ten opzichte van de Tenach en de Septuagint, de inzichten van de profeten Daniël en Jesaja, van de evangelist Matthéüs, om te eindigen bij Christus als de Kyrios.

Loftuitingen De loftuitingen over het boek waren zaterdag niet van de lucht. Vier hooggeleerde sprekers becommentarieerden het werk van de nestor-schrijver. Prof. dr. A. van der Kooij (oudtestamenticus in Leiden) prees Aalders’ poging om op wetenschappelijke wijze bijbelteksten en bijbelboeken in historisch perspectief te plaatsen. Al had hij wel kritiek op Aalders’ opvatting van de eenheid van de canon, die volgens Van der Kooij een meerstromenland laat zien in plaats van het tweestromenland van Tenach en Septuagint. Maar Aalders behandelde toch een cruciaal onderdeel van de theologie: „De gestalte van de verhoogde Heer.”

Prof. dr. M. P. J. van Knippenberg (pastoraaltheoloog in Tilburg) sprak Aalders aan als „geliefde leermeester.” Hij bevond zich als rooms-katholieke priester onder het gehoor van Aalders toen deze lector was in Nijmegen. Van Knippenberg leerde van Aalders wat een protestant was. Hij typeerde Aalders als een archeoloog, op zoek naar de archè (Grieks voor oorsprong) van alle dingen. „U spant de boog van de geschiedenis”, zei Van Knippenberg, verwijzend naar de kernmomenten in Aalders’ denken over de geschiedenis: begin, midden en doel van de geschiedenis. „De geschiedenis is bij u ook niet een abstract gebeuren. De realiteit van Gods Koninkrijk is hoor- en zichtbaar geworden en vormt het materiaal van de historie van het geloof.”

Apocalyptiek Aalders’ publicatie ”De apocalyptische Christus” verschijnt in een tijd waarin de Apocalyps onverwacht actueel is. Daarop wees uitgever D. L. Aangeenbrug van Groen, die Aalders’ visie „allerminst somber” noemde.

Prof. Hirsch Ballin (internationaal recht, Tilburg), zag in het boek zelfs de interreligieuze dialoog oplichten. „Een dialoog die niet de waarheid vaag in het midden laat, maar die op zoek is naar de werkelijke motieven van de godsdiensten.” De spreker, oud-minister van Justitie, zag ook de relevantie van de christelijke politiek in het boek terug. Het Evangelie heeft in de politiek een „relativerende kracht”, namelijk in het stichten van de relatie met het Evangelie, de boodschap van de Kyrios.

Dr. H. Klink, hervormd predikant in Hoornaar en vriend van dr. Aalders, prees diens vermogen tot synthese. Hij wees op de belangrijke plaats van de kerk in de geschiedenis. Het is volgens ds. Klink van tweeën een: „Of de kerk verzwagert zich aan de tijdgeest (en verliest daarmee haar authentieke getuigenis), of ze komt in een onvruchtbaar isolement uit angst voor de vragen die op haar afkomen. De kerk moet in deze tijd juist wakker worden en de wapenrusting aandoen, een wapenrusting die alleen aan de Bijbel te ontlenen is.”

Dankbaar De bijeenkomst zou niet af zijn geweest als Aalders zelf geen gelegenheid had gekregen om een toelichting te geven. „Ik ben een dankbaar mens”, zo begon hij zijn toespraak. Hij toonde zich dankbaar vanwege de helderheid van geest, het geheugen en de lichamelijke kracht om op zijn leeftijd dit werk te kunnen schrijven. De vraag naar de geschiedenis en de levensvraag of wij deel hebben aan het Koninkrijk dat toekomst heeft, hield hem vanaf zijn jonge jaren bezig. Tijdens de Tweede Wereldoorlog beleefde hij de grootste catastrofe van zijn leven: Hitler. „Er is geen antihistorische, oer-aartsconservatiefste reactie denkbaar”, aldus Aalders in felle bewoordingen.

In zijn poging de tijdgeest te weerstaan, rijpte bij Aalders gaandeweg het inzicht om in Tenach, Septuagint en Christus een „duidelijk spoor” in de geschiedenis te trekken. „U moet niet als zuigelingen verhaaltjes brengen, maar u hebt vaste spijze nodig. U moet mondig worden.” Daarmee typeerde hij licht ironisch zijn nieuwste boek, dat zeker de nodige inspanning vereist.

Werk en biografie vloeien bij Aalders op hoge leeftijd samen. „Ik wilde vivicateur (verlevendiger) van het geloof van mijn moeder zijn”, zei hij zaterdag. Zijn diepste levenswijsheid? „De Heere is mijn Herder, ja, ook nu nog!”

Op verzoek van Aalders sloot het magistrale orgel van de Westerkerk de bijeenkomst met Bachs compositie ”Christus ist Mein Lust und Leben”. Christus, de zin van de persoonlijke levensgeschiedenis én van de wereldgeschiedenis.

Het apocalyptisch visioen onthuld

Kerk & religie

RD.nl in uw mailbox?