„Het is geen trieste dag, maar een feestdag”, zegt de Peruviaan Rodrigo Hidalgo aan de rand van het Sint-Pietersplein.

Paus Benedictus XVI is dan net –negen minuten later dan aangekondigd– met een paus­mobiel het plein opgereden. Bijna alle aanwezigen maken foto’s. Dit zijn de laatste beelden van Bene­dictus als paus: vanavond treedt hij officieel terug. „Een historisch moment”, vindt een vrijwilligster van een pelgrimsorganisatie. De laatste keer dat een paus abdiceerde, was bijna 600 jaar geleden.

„De paus heeft zich niet teruggetrokken, maar een heldendaad verricht”, vindt Hidalgo. Iets verder laat een Italiaanse vrouw desgevraagd weten geschokt te zijn geweest door het nieuws van het aftreden van de paus. „Maar nu ben ik er gerust op en weet ik dat dit alles in het goddelijke plan past.” Een Spaanse pelgrim, met de vlag in de hand, zegt dat ze de woorden van de paus voor altijd in haar hart zal sluiten.

Een kleine 100.000 bezoekers volgden woensdagochtend het laatste optreden van de paus in het openbaar. Morgen begint de ”sede vacante”, de pausloze periode, die leidt tot het conclaaf waarin de nieuwe paus wordt gekozen. Een ”sede vacante” volgt normaal op de dood van de paus. Maar dit keer niet. Bij het einde van dit pontificaat hoort geen treurnis om een overlijden.

Op het Sint-Pietersplein verkeert de massa –een derde zit op plastic stoeltjes, de rest staat– in een feestelijke stemming: veel vlaggen, veel spandoeken, een ontspannen sfeer. Er wordt opmerkelijk veel gezwaaid met geel-witte vlaggen, de kleuren van Vaticaanstad. Ook vlaggen van de Duitse deelstaat Beieren en die van de Verenigde Staten zijn goed vertegenwoordigd. Spandoeken hebben teksten als ”bedankt”, in vele talen, maar op het eerste gezicht niet in het Nederlands.

Een aantal meisjes draagt een spandoek: ”Benedictus XVI 
– weer paus”. In principe kan Ratzinger inderdaad nog eens paus worden, maar misschien bedoelen de meisjes het anders. „We willen de paus een hart onder de riem steken, om hem te zeggen dat hij voor ons altijd paus zal blijven.”

Benedictus houdt een toespraak waarin hij terugkomt op zijn pontificaat. „Ik heb me (de afgelopen acht jaar, red.) gevoeld als Petrus met de apostelen in het schip op het Meer van Galilea. De Heer heeft ons vele zonnige dagen met een lichte bries gegeven waarop de visvangst voldoende was. Maar er zijn ook momenten geweest waarop de wateren zich roerden en er tegen­wind was en waarbij het leek alsof de Heer sliep. Maar ik heb altijd geweten dat de Heer in dat schip was en dat het schip van de Kerk niet van mij is, niet van ons, maar van Hem en dat Hij het niet laat zinken.” De toespraak wordt zo’n twintig keer onderbroken door applaus.

Benedictus roept 19 april 2005 in herinnering, de datum waarop hij paus werd en er „een zwaar gewicht” op zijn schouders werd gelegd, waarbij „de privé­dimensie” van zijn leven 
volledig wegviel. Hij verklaart dat zijn beslissing om af te treden niet betekent dat hij helemaal terugtreedt uit de openbaarheid.

Na afloop van de toespraak van de paus klapt Maria uit Milaan haar handen bijna stuk. Ze is samen met haar man met de trein naar Rome gekomen. „De paus heeft ons vooral op de aanwezigheid van Jezus in het dagelijks bestaan gewezen”, zegt de 44-jarige vrouw. „Ik hoop dat de volgende paus weer een Duitser is, want de Duitsers zijn een nederig volk.”