Bij de bekendmaking van de exitpolls na afloop van de Italiaanse verkiezingen leek alles nog bij het oude. De uitslagen kwamen min of meer overeen met de laatste verkiezingspeilingen. De Democratische Partij onder leiding van Pier Luigi Bersani zou in beide kamers van het parlement winnen.

Maar de euforie van links duurde niet langer dan een uur. Toen de eerste uitslagen van het ministerie van Binnenlandse Zaken binnendruppelden, veranderde het beeld drastisch. En hoe meer stemmen er werden geteld, hoe duidelijker het werd: de Vijf Sterren Beweging van Beppe Grillo sloeg grote bressen in de aanhang van de traditionele partijen.

Gaf de exitpoll hooguit 19 procent aan Grillo, uiteindelijk is de Vijf Sterren Beweging de grootste partij in het Huis van Afgevaardigden geworden. Alleen doordat de Democratische Partij een lijstverbinding was aangegaan met de Italiaanse variant van GroenLinks, heeft links de meerderheid behaald in die kamer van het parlement. Dat heeft te maken met de meerderheidsbonus die de partijcombinatie verdient die de meeste stemmen vergaart.

In de Senaat is de uitslag ook zeer verrassend. Daar geldt de meerderheidsbonus niet, zodat er op het eerste gezicht geen voor de hand liggende, werkbare coalitie te maken is. Silvio Berlusconi zinspeelde vanochtend wel op een parlementbrede coalitie van rechts en links. De populistische partij van Beppe Grillo wordt (voorlopig) door het establishment buitengesloten.

Prodi

Het is niet de eerste keer dat de Italiaanse verkiezingsuitslag een grillig verloop heeft. Zo gingen alle opiniepeilingen weken voorafgaand aan de verkiezingen in 2006 uit van een grote overwinning voor de verenigde centrumlinkse partijen onder leiding van Romano Prodi. Nadat de stembureaus op de middag van 10 april waren gesloten, werden de eerste exitpolls gepubliceerd. Ook deze wezen op een afgemeten overwinning voor Prodi.

Maar toen de eerste officiële uitslagen begonnen binnen te stromen, veranderde de situatie. En hoe later het werd, hoe kleiner het gat werd tussen het linkse blok en de centrumrechtse partijen onder aanvoering van Silvio Berlusconi.

Rond middernacht waren beide politieke blokken elkaar zozeer genaderd dat Prodi zijn geplande overwinningsfeest moest afzeggen. „Ik begrijp niet wat er gebeurt”, mompelde hij voor de camera.

De toenmalige minister van Binnenlandse Zaken verscheen driemaal tijdens de verkiezingsnacht in de Romeinse residentie van Berlusconi. Op televisie stelde hij de kiezers gerust dat de hele procedure volgens de regels verliep.

Het centrumlinkse blok won in 2006 uiteindelijk toch, hoewel pas ’s ochtends vroeg met een zeer kleine marge (24.000 op 38 miljoen stemmen). Hier en daar rees het vermoeden van verkiezingsfraude. Maar na onderzoek bleken de feiten: het aantal ongeldige stemmen was in werkelijkheid zeer laag – vier keer minder dan normaal. Volgens aanklagers zouden de partijen onder leiding van Berlusconi software hebben geïnstalleerd in het ministerie van Binnenlandse Zaken waarbij ongeldige stembiljetten door de computer zouden zijn veranderd in geldige stemmen voor Berlusconi.

Bij de vorige verkiezingen, in april 2008, was de situatie minder dramatisch, maar ook toen gingen de exitpolls in de fout. De coalitie van Silvio Berlusconi won uiteindelijk 5 procent meer dan in eerste instantie leek. Berlusconi zou met een meerderheid in beide kamers van het parlement regeren totdat in november 2011 Mario Monti het stokje overnam.

Hoe de samenstelling van het nieuwe parlement ook zal zijn, het Huis van Afgevaardigden zal op 15 maart voor de eerste keer in nieuwe samenstelling bij elkaar komen. Binnen een maand zullen de parlementariërs de voorzitters van beide kamers kiezen. Ze zullen dan ook de nieuwe landspresident kiezen. Op 14 mei loopt de regeerperiode van Giorgio Napolitano af.