Volgens premier Balkenende was de AIVD in juni van dit jaar klip en klaar over het verleden van Mabel. Op de vraag of er beletselen waren voor haar toetreden tot het Koninklijk Huis liet de dienst na onderzoek weten dat die er niet waren. „Daar mag ik op vertrouwen”, zei de minister-president vrijdag.

Inderdaad, op zo’n conclusie moet hij kunnen vertrouwen. Dat bleek niet het geval te zijn, zo weten we nu. Misdaadverslaggever Peter R. de Vries maakte één reisje naar Chili en kwam meer aan de weet dan een hele afdeling van de AIVD plus de Dienst Koninklijke en Diplomatieke Beveiliging (DKDB) gedurende hun onderzoeken hadden kunnen achterhalen.

Naar aanleiding van het reisje van journalist De Vries en het relaas van de vroegere lijfwacht van gangster Klaas Bruinsma zagen prins Johan Friso en zijn verloofde zich genoodzaakt zich nader te verklaren. Daaruit kwam naar voren dat ze in een eerder stadium belangrijke feiten hadden verdoezeld.

Het verzwijgen daarvan vormt een onoverkomelijk beletsel voor de Toestemmingswet, is de kern van het kabinetsbesluit van vrijdag. Een journalistieke reportage bracht dus het tegenovergestelde aan het licht van wat de AIVD aan Balkenende had laten weten. De conclusie die de Tweede Kamer daaraan binnenkort zal verbinden, lijkt niet moeilijk te voorspellen: een onvergeeflijke blamage. De eerste reacties van diverse politieke prominenten wijzen al in die richting, al zijn de bewoordingen wat omfloerster.

Dat een hard politiek oordeel over de AIVD dit keer niet zonder gevolgen kan blijven, is duidelijk. Daarvoor is er het afgelopen jaar te veel gepasseerd. De eerste grote deuk in de reputatie van de AIVD staat op rekening van de commissie-Van den Haak. Die liet er eind vorig jaar in haar rapport over de moord op Fortuyn geen misverstand over bestaan dat de dienst had gefaald.

Tot twee keer toe bleek de AIVD tijdens de verkiezingscampagne van voorjaar ’02 opdracht te hebben gekregen een dreigingsanalyse te maken over Fortuyn. Beide keren liet de dienst -toen nog BVD geheten- weten dat er van een concrete dreiging geen sprake was. Volgens de commissie-Van den Haak was er echter geen deugdelijke dreigingsanalyse gemaakt. Er was alleen nagegaan of er bij een van de afdelingen gegevens over bedreigingen bekend waren.

Daarna onthulde onderzoeker Peter Siebelt in zijn boek ”Eco Nostra” dat de BVD niets had ondernomen tegen het welig tierende dierenactivisme in ons land. Vanaf de jaren zeventig waren talloze gewelddadige acties uitgevoerd, maar het zou tot 1998 duren voordat de dienst zich voor deze tak van maatschappelijke bedreigingen begon te interesseren. Het mag veelzeggend heten dat een meerderheid in de Tweede Kamer dit activisme onlangs bestempelde als terrorisme. De BVD stond erbij en keek ernaar. Ook op de beruchte actiegroep RaRa, die heuse aanslagen pleegde, kreeg de dienst nooit echt vat. In de Margarita-affaire speelde de AIVD al evenmin een heldenrol. Weliswaar was lang niet alle kritiek terecht, maar een bijdrage aan het vertrouwen leverde deze uitslaande brand zeker niet op.

Het zag er evenwel naar uit dat de dienst met de schrik vrij was gekomen en de kansen zou aangrijpen om haar leven te beteren. Thans heeft de kwestie-Mabel die illusie verstoord. AIVD-directeur Van Hulst heeft de Commissie voor de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten van de Tweede Kamer veel uit te leggen. Misschien wel te veel. In dat geval zijn zijn dagen geteld.