Geluk krijgt betekenis in een bepaalde context. De westerse opvatting van geluk hangt te veel samen met economische groei en vrijheid ten koste van anderen. Dat zei ir. Henri Bontenbal, voormalig beleidsmedewerker klimaat en duurzaamheid bij het CDA, donderdag tijdens een lezing op de jaarlijkse netwerkmiddag van de Noach Alliantie. Dat is een netwerk van christelijke organisaties die hun achterban in gang willen zetten om duurzaam te leven en zorg te dragen voor de schepping. Donderdag kwamen vertegenwoordigers ervan en andere geïnteresseerden bijeen in De Eemlandhoeve in Bunschoten. Organisaties als Micha-campagne, A Rocha, ICCO, de Evangelische Alliantie, de wetenschappelijke bureaus van de SGP en ChristenUnie en het CDA Duurzaamheidsberaad lieten van zich horen. Met een lezing, workshops en pauzemomenten stonden kennis delen en relaties leggen centraal.

Met een verwijzing naar Noach in een toespraak van de voormalige anglicaanse kerkleider dr. Rowan Williams maakt Bontenbal duidelijk dat de mens verantwoordelijk is voor het goed doorgeven van het ecosysteem. Zoals Noach alle dieren met zich meenam in de ark, zo is het de taak van mensen nu om voorzichtig om te gaan met de schepping.

Daar wringt het al, zegt Bontenbal. De mens is vervreemd van de schepping en met zijn „obsessie voor economische groei” bedreigt hij zijn voortbestaan. Zijn levensstijl geeft hem zelfs voor korte tijd geen geluk. „We worden er minder mens van.”

Van onheilsprofetieën moet Bontenbal weinig hebben. „Het vooruitzicht van ecologische rampen is niet voldoende voor een andere levensoriëntatie. Daarvoor is een aantrekkelijke visie op de werkelijkheid nodig die ons respect en liefde afdwingt.”

Contrasterende gemeenschap

De knop moet om, de levenshouding een andere wending krijgen. Zoals anders denken over vrijheid. „Vrijheid wordt als een van de belangrijkste verworvenheden van deze tijd beschouwd, maar is vaak niet meer dan een vrijbrief voor het toegeven aan de eigen impulsen. Het negatieve vrijheidsbegrip dat daarachter zit, kan wel eens de bron zijn van de huidige consumptie- en belevingscultuur waarin alles draait om het vervullen van de behoeften van het ego.”

Toch kan een andere houding schuil gaan achter grote woorden. En kunnen termen als „groene groei” een poging zijn om op oude voet door te blijven leven. Duurzaam leven is ook concreet, betoogt Bontenbal. Hij legt uit dat 30 procent van de kolen in Nederlandse kolencentrales komt uit Colombia. Economische uitbuiting, misbruik van de aarde of mijnwerkersziekten onder het personeel zijn eerder regel dan uitzondering. „Deze ellendige situatie is het gevolg van de vraag naar goedkope elektriciteit door Nederlandse huishoudens. Zo concreet is dat en zo concreet moeten we dat ook maken.”

Kerken zijn in zijn ogen nog te weinig een „contrasterende gemeenschap”. Christenen vliegen ook een paar keer per jaar naar het zuiden en bekommeren zich te weinig om het milieu of de naaste. Ook hier lijkt „gerechtigheid” zoek.

Christenen dienen een „inspirerend alternatief” te bieden waarin vrijheid om te kiezen, liefde voor elkaar en aankaarten van onrechtvaardigheid de pijlers zijn. „Échte vrijheid gaat over het kiezen van een levensoriëntatie en het volharden daarin. Echte vrijheid creëert de creativiteit om nieuwe mogelijkheden te openen. Deze vrijheid stelt mensen in staat hun leven toe te wijden aan de ander, aan de gerechtigheid of aan de gemeenschap, ook al betekent dit dat sommige vrijheden om te kiezen worden ontnomen. Deze vrijheid bevrijdt van een leven dat slechts in zichzelf gekeerd is. Deze vrijheid stelt mensen in staat hun leven door te brengen bij de allerarmsten in de sloppenwijken van Calcutta.”

Het volle leven

Tijdens de netwerkmiddag wordt af en toe met enige jaloezie gekeken naar de buurlanden Engeland en Duitsland. Daar zijn kerken veel verder in het duurzaamheidsproces. Kerken in Engeland willen in 2020 20 procent en in 2050 80 procent van de CO2-uitstoot terugdringen. Dat oogst waardering: wie profetisch spreekt, moet ook zelf de zaken op orde hebben.

In kerkelijk Nederland werkt het niet om van bovenaf duurzaamheid te verspreiden, weten de meeste aanwezigen. Wellicht heeft Nederland een achterstand door het ten onder gaan van de milieu- en vredesbeweging uit de jaren 1970 of door de kerkelijke verdeeldheid, zo wordt geopperd. Duurzaamheid moet vanuit het grondvlak komen.

Laat mensen in beweging komen om aan te haken, stellen veel duurzaamheidsorganisaties. Dan blijft de boodschap hangen. Samen acties op poten zetten is in, een bewustwordingscampagne is passé. Christiaan Hogenhuis van Stichting Oikos: „Gerechtigheid is een christelijk item, maat houden ook, maar ook: het leven ten volle leven leven. Zodat mensen denken: wauw, dit is het echte leven.”