„Morto un Papa se ne fa un altro”, luidt de eeuwenoude nuchtere uitdrukking in Rome. „Als de paus sterft, wordt er een nieuwe gemaakt.” Maar door het terugtreden van paus Benedictus XVI gaat die uitdrukking niet meer op, merkte een rozenkransverkoper gistermiddag snedig op terwijl hij rooms-katholieke snuisterijen aan de man probeerde te brengen. „Dat trekt zich zomaar terug en dag hoor”, mopperde de man. Toch zou de verkoper niet mogen klagen. Elk conclaaf brengt veel mensen op de been. „Er is crisis en er blijft crisis”, vond de marskramer echter. „De paus is een groots man. Maar door terug te treden krijgt hij de begrafenis van een kardinaal, niet van een paus.”

Op het Sint-Pietersplein, het openbare gedeelte van Vaticaanstad dat naadloos aansluit op Rome, was gisteren weinig commotie te merken. Anders dan als een paus sterft, zoals Johannes Paulus II op 2 april 2005, trekken Romeinen er niet massaal opuit. Er is ook niets te zien, en weinig te verwachten. Acht jaar geleden werd er van de paus, na een sterfbed van twee dagen, ceremonieel afscheid genomen. Maar een paus die zich terugtrekt, hoeft geen praatje te houden. Eigenlijk weet niemand wat gewoon is of het gebruik zou moeten zijn, aangezien de laatste paus die voortijdig aftrad zes eeuwen geleden leefde.

Giorgio, een jongeman uit Milaan, zegt verrast te zijn over het besluit van de paus. „Ratzinger wilde schoon schip maken in de kerk. Het gewicht van de leeftijd kreeg kennelijk de overhand.” Een oudere priester stopt even en zegt: „Een onverwachte beslissing, maar deze paus heeft veel schandalen geprobeerd tegemoet te treden.”

Angelo, een man die in zijn rol als manusje-van-alles Ratzinger kende toen hij kardinaal was, kan zich de beslissing goed voorstellen. „De man is moe, kapot. Zijn medewerkers zeggen me dat hij om twaalf uur ’s avonds naar bed gaat en om vier uur ’s ochtends weer opstaat.”

Bij de Sint-Jan van Lateranen, de eigenlijke bisschopszetel van Rome en tegenwoordig stek van de plaatsvervanger van de paus (vicaris), staan kinderen. „Kan het zijn dat we met Pasen geen paus hebben! Dat zou erg zijn”, zegt er een. Maar daar is rekening mee gehouden. Uiterlijk op 28 maart, waarschijnlijk een week eerder, zal de nieuwe paus zijn opwachting maken. Ook in de Sint-Jan. De paus bezoekt traditioneel een paar dagen na het begin van zijn pontificaat deze basiliek.

In de gebouwen bij deze kerk werd gisteren precies 84 jaar geleden het Verdrag van Lateranen getekend, waarna Vaticaanstad staatsrechtelijk werd opgericht. Vrijdag nog bracht Benedictus XVI een bezoek aan het Lateraans seminarie. In de kerk verklaart een Spaanse toerist: „Komen we in deze belangrijke, pauselijke kerk, krijgen we dit bericht door. Ongelooflijk.” Een voorbijganger gelooft de berichten niet. „Dat moet een carnavalsgrapje zijn.”

Reizigers op de luchthaven van Rome zijn verbaasd. Een Peruaan vraagt zich af of de paus ziek is. „Het is een oude paus en ik begrijp dat het een zware belasting is.” Hij merkt op dat de paus aftreedt op de Werelddag voor de Zieken. Een ander: „Als de paus het doet voor het heil van de kerk, dan niets dan lof.” Een Romein denkt een stap verder. „Ik vertrouw nu op een Italiaan als volgende paus.”