Het Vaticaan viert carnaval en de paus stapt op. Voor velen komt het terugtreden van paus Benedictus XVI als een verrassing. „Een donderslag bij heldere hemel”, verzuchtte kardinaal Angelo Sodano, voormalig ‘premier’ van de kerkelijke staat maandag.

„De wereld draaide gewoon door toen ik het nieuws hoorde”, zegt Vaticaankenner Kieckens, correspondent voor deze krant nuchter. „Het aftreden is niet vergelijkbaar met de moord op Kennedy.”

Een zekere impopulariteit van Benedictus is debet aan de nuchterheid onder Italiaanse rooms-katholieken. „Benedictus is stram en strak. Hij slaat niet heel erg aan bij de gelovigen”, analyseert Kieckens.

Toch heerst er in Rome op dit moment een pausvriendelijke sfeer. „Bij zulke evenementen zijn de inwoners van Rome erg pausminded. ”De paus treedt terug”, grapt een plaatselijk nieuwsstation. ”Nu Berlusconi nog.”

Het moment van aftreden blijft verbazen. Kieckens ziet geen enkele relatie met carnaval, dat dinsdag in Italië wordt afgesloten. „Ratzinger is met zijn soberheid absoluut geen carnavalstype.”

Het tijdstip van terugtreden heeft meer te maken met de officiële feestdag van maandag in het Vaticaan. De kerk viert de sluiting van het Verdrag van Lateranen. Met de overeenkomst tussen de Heilige Stoel en de Italiaanse regering op 11 februari 1929, onder de fascistische dictator Benito Mussolini, werd Vaticaanstad gesticht.

Benedictus XVI, die acht jaar lang de scepter zwaait in het Vaticaan, staat te boek als een tussenpaus. Vaticaankenner Kieckens is voorzichtig. „Als de nieuwe paus iemand is met nieuwe ideeën, dan is er sprake van een tussenpaus. Het kan echter ook zijn dat er een tweede ‘tussenpaus’ komt.”

Geschiedenisboeken zullen ooit hooguit enkele zinnen besteden aan Ratzinger, schat Kieckens in. „Hij staat te boek als conservatief, als ongemakkelijk in de omgang, terwijl hij te maken kreeg met het omvangrijke misbruikschandaal in de rooms-katholieke kerk.”

Bovendien ging Benedictus in 2006 in Regensburg op de tenen van veel moslims staan, door een keizer te citeren die Mohammed ooit weinig vriendelijke had bejegend. „Deze paus wordt nu gezien als iemand die op slechte voet leeft met moslims.”

Tekenend voor deze paus is het boek dat hij over Jezus schreef. „Terwijl veel pausen zich meer om hun leergezag bekommeren, dan om Jezus zelf, wilde Benedictus met zijn boek back tot basic”, analyseert Kieckens.

Een ander wapenfeit van de scheidende paus is volgens de Vaticaanwatcher de reorganisatie van –„met succes”– van de bank van het Vaticaan. „De bank had door de koppeling van geld en kerk een slecht imago. Benedictus heeft weer aansluiting gekregen op het bancaire systeem.”

Speculaties over de opvolging zijn in volle gang. „Een nieuwe Europese paus is erg onwaarschijnlijk”, denkt Kieckens. „De Rooms-Katholieke Kerk is op het continent aan de verliezende hand.”

Meer voor de hand ligt een paus uit Zuid-Amerika, Latijns-Amerika, Azië of Afrika. „Afrika en Azië zijn groeimarkten, in Zuid-Amerika en Latijns-Amerika verliest de kerk ook aan pinksterbewegingen.” De spoeling vanuit Afrika –„een lastig continent”– is echter dun. „Afrika beschikt slechts over tien kardinalen.”

Een zwarte paus zou hoge ogen gooien. Na Obama zou de tijd rijp zijn voor een zwarte kerkvorst in het Vaticaan. Kardinaal Arinze wordt door Engelse bookmakers voor weddenschappen genoemd als kanshebber. „Onzin”, reageert Kieckens. „Die kardinaal is al 80, dus kan alleen daarom al helemaal geen paus worden.”

Benedictus, sinds 1981 kardinaal, is er door zijn optreden als kerkleider nooit in geslaagd de grote massa in beweging te krijgen. „Deze paus is schuw, schichtig, solistisch. Hij beschikt niet over een natuurlijk charisma. Benedictus is vooral een kamergeleerde. Sober.”