Dat stelt prof. dr. H. W. de Knijff in zijn boek ”Tegenwoordigheid van geest als Europese uitdaging. Over secularisatie, wetenschap en christelijk geloof” (uitg. Boekencentrum, Zoetermeer). De dogmaticus beschrijft daarin hoe de wereld zijn samenhang en zin heeft verloren doordat hij niet meer zijn grond en houvast vindt in een geestelijke en lange tijd door het christendom gestempelde orde. Zijn boek is een beschrijving van de geestelijke en culturele ontwikkeling van de westerse cultuur vanaf de oudheid, de ontwikkeling van de wetenschap en de zogeheten kenleer: hoe de mens tot kennis van de wereld komt.

Prof. De Knijff, emeritus hoogleraar dogmatiek aan de Universiteit Utrecht, concludeert dat de rede het in de geschiedenis van de westerse cultuur heeft gewonnen. „Geloof en rede zijn gescheiden werkelijkheden geworden. Er is een ideële leegte ontstaan, die de mens vervreemd maakt, thuisloos, in een door en door zakelijke wereld. De scheiding van geloof en weten werkt ook door in de theologie. Het is de reinste domheid om in Nederland, in onderscheid met andere landen, uitverkoop te houden van de klassieke theologie. Er is geen theologie mogelijk zonder geloofsleer en dogmatische bezinning op het bestaan van God. Ik ben een voorstander van historisch-kritisch onderzoek, maar de Bijbel blijft wel het Woord van God.”

Prof. De Knijff spreekt van een „catastrofale” situatie in de moderne wereldcultuur. „Er is een vervreemding van de mens van God en Zijn wereld gekomen omdat de westerse cultuur haar geestelijke en godsdienstige grondslag heeft verloren. De wereld is geen openbaringswereld van God meer, de mens als zelfstandige ziel en beeld van God dreigt van het toneel te verdwijnen. God is als het ware in ademnood geraakt, of nog drastischer uitgedrukt: Hij stierf de verstikkingsdood.”

De emeritus hoogleraar zoekt als remedie voor het dualisme in de moderne wereld een herstelde verhouding tussen mens en wereld. „De menselijke persoon moet weer een geestelijke capaciteit, een bron van vrije zingeving en verantwoordelijkheid, ontvangen om een nieuwe, integrale opvatting van de werkelijkheid formuleren. Niet eenzijdig door de wetenschap bepaald, maar door de geest.” Vandaar de titel van het boek ”Tegenwoordigheid van geest”.

Prof. De Knijff: „We leven in een tijd die bepaald wordt door radicale materialistische denkbeelden à la Dick Swaab en zijn fysiologisch hersenonderzoek. Ik zeg 
geen woord ten nadele van zijn onderzoek, maar de consequentie is dat de mens geen vrije wil meer heeft. We vergeten dat de mens geest is, die zin geeft aan de werkelijkheid, en dat de westerse cultuur een lange traditie van geestesgeschiedenis kent.”

De dogmaticus vindt de invloed van wetenschap en techniek desastreuzer dan de Canadese filosoof Charles Taylor, die meer religieuze openheid in de moderne wereld constateert. Voor prof. De Knijff oefent de eenzijdige concentratie op het puur fysieke, materiële en berekenbare een diepgaande invloed uit op de samenleving. „Het werkt door op alle terreinen. In het universitair onderwijs zien we de tendens dat de studie van talen sneuvelen hoewel die juist een cultuurdragende betekenis hebben. In het onderwijs algemeen verdwijnt de gedachte van de vormende docent. Het rekenkundige denken werkt door in zorg, opvoeding en politiek, waar managers, economie en geld het winnen van een inhoudelijke en geestelijke benadering.”

Prof. De Knijff heeft zijn boek geschreven uit zorg dat alle wereldproblemen op een eenzijdig technische of wetenschappelijke wijze worden opgelost. „We zien op veel terreinen catastrofes zich voordoen. Veel van onze moderne problemen op het gebied van het onderwijs, de politiek, de ethiek hebben te maken met een verstoorde verhouding tussen mens en wereld. De wereldcrisis heeft een zelfstandigheid gekregen waar mens en politiek geen vat meer op hebben. Het is de hoogste tijd dat die schijnbare autonomie doorbroken wordt.”