Zelf zat ik slechts één keer onder het gehoor van Jac. van Dijk. Als puber, op een tweede pinksterdag, met mijn oudere broers. Wat onwennig bekeek ik de moderne hervormde gemeente in een buurdorp. De eerste indruk van de bekende volksprediker was ook al niet positief. Een pafferige man beklom de kansel. Hij sprak met nasale stem en had de stijl van een cabaretier. Korte zinnen wisselde hij af met pauzes, om het effect te versterken. De lijn in zijn preek was niet erg helder. Toch raakte ik allengs meer geboeid. Omdat het Woord van God heel dichtbij werd gebracht. In mijn eigen leven. Dat was ik niet gewend.

„Wat gebeurt er als Gods Geest in je gaat werken?” vroeg Van Dijk aan zijn hoorders. „Dan roep je geen ”Halleluja”, maar zeg je als je voor de spiegel staat: ”Ach Heere”. Omdat je walgt van je eigen tronie.” Ik voelde een schok door me heen gaan. Dat hoorden we zo vaak vanuit de badkamer. ’s Morgens vroeg, als vader zich stond te scheren.

Onverwachts overleed Van Dijk. Naar zijn wens werd hij in stilte begraven. „Op het kerkhof liggen de doden en liegen de levenden.” Later las ik met een lach en een traan zijn even rommelige als eerlijke biografie ”Het nooit verloren vergezicht”. Wat zou ik deze man graag eens hebben gesproken. Het werd me niet gegeven. Wel heb ik prekenbandjes van hem. Ze raken me altijd weer. Door uitspraken die je bij blijven, zijn doorleefde gebed, de soms verrassende exegese in zijn met verhaaltjes doorspekte preken.

Een groot deel van de gereformeerde gezindte kotste de aanvankelijk vrijzinnige dominee uit. Hervormde gezelschapsmensen bleven zijn naam met ere noemen, omdat ze door de buitenkant heen konden zien. Pas beluisterde ik een van zijn laatste preken, over een tekst uit Psalm 103. De gemeente zingt snel en ritmisch de opgegeven psalmverzen. In de nieuwe berijming. Van Dijk brult er dwars doorheen. Trager en in de oude berijming. Symbool van de tragiek van zijn leven. Voor links was hij te zwaar, voor rechts te afwijkend en te confronterend.

Sinds zijn dood zijn heel wat biografieën over bekende dominees en gezelschapsmensen verschenen. Soms vraag je je af waarvoor ze na hun bekering nog een Zaligmaker nodig hadden. Van Dijk bracht het nooit verder dan een geredde zondaar. Maar wel een met een vergezicht. Tot bemoediging voor tobbers.