Integendeel, Lakeman stelt dat de accountantsverklaring criminaliteit in de hand werkt.

De voorzitter van SOBI reageerde woensdag op het jongste schandaal in de accountantswereld: de ondergang van het Amerikaanse energieconcern Enron. Medewerkers van Arthur Andersen, een van de vijf grote internationale accountantsbureaus, speelden hierbij een dubieuze rol. Vier partners die de boekhouding van Enron controleerden, zijn inmiddels door Arthur Andersen ontslagen. Tegen anderen zijn disciplinaire maatregelen genomen. Het einde lijkt nog niet in zicht.

„Een accountantsverklaring heeft een psychologische werking. Het maakt het gemakkelijker voor het management om de cijfers extra op te poetsen omdat het zich achter die verklaring kan verschuilen. Zonder die „schijn van geloofwaardigheid” komt het management direct in de schijnwerpers te staan als het misgaat. Daar houden directeuren niet van. Die willen niet jarenlang op feestjes worden gepest”, aldus Lakeman.

Lakeman vindt de reacties op het schandaal rond Enron interessanter dan de gebeurtenissen zelf. Hij doelt vooral op die van bestuursvoorzitter J. den Hartog van Ernst & Young Nederland. In Het Financieele Dagblad van woensdag zette Den Hartog vraagtekens bij de huidige openbaarheid van de accountantsverklaring. Hij pleitte voor geheimhouding, zodat duidelijker wordt wie echt verantwoordelijk is voor de gepubliceerde cijfers.

„Bij een bedrijf in moeilijkheden durf ik niet te verklaren dat de cijfers een „getrouw beeld” vormen van de werkelijkheid”, merkte Den Hartog op. Lakeman stelt echter: „Topmensen uit de accountantswereld geven openlijk toe dat zij belogen en bedrogen kunnen worden. Wat heeft een accountantsverklaring dan nog voor zin? Het is niet meer dan zuivere imagobuilding.”

De accountantsorganisatie Nivra nam woensdag nadrukkelijk afstand van de suggestie van Den Hartog om de accountantsverklaring geheim te maken. „De controle op de jaarrekening is bedoeld om externe belanghebbenden, zoals aandeelhouders, een oordeel te geven over de juistheid van de cijfers. Het is daarmee per definitie een publiek document, aldus Nivra-voorzitter P. Hoogendoorn. Hij vindt dat de gebeurtenissen wel de noodzaak onderstrepen van het aanpassen van de regels op het gebied van de kwaliteit en de doorzichtigheid van de accountantsorganisaties.

Door de Enron-affaire laait ook de discussie over de dubbele rol van de accountantsfirma’s, die van controleur en adviseur, weer op. Het kabinet werkt aan regels waarbij er een onafhankelijke toezichthouder op de accountants komt. Het Nivra heeft altijd zeer gehecht aan de huidige zelfregulatie binnen de beroepsgroep.

Laura Unger van de Amerikaanse beurswaakhond SEC noemde woensdag eveneens het risico van belangenverstrengeling die zich kan voordoen als grote firma’s advieswerk doen bij bedrijven waarvan zij ook de boeken controleren. De dubbele rol van de accountantsfirma’s is versterkt door de fusiegolven in de branche, die tot megaconcerns zoals Andersen hebben geleid.

De Enron-zaak is volgens Lakeman geen incident: „Het is eerder symptomatisch. Het gaat veel vaker niet goed met de accountantscontrole. Dit is natuurlijk wel een enorme eruptie.”