Het besluit van staatssecretaris Sander Dekker om de subsidie voor deze kleine omroepen in 2016 op nul te zetten, kwam voor Edelstein niet onverwacht. „Vorige week hadden we al een gesprek met de staatssecretaris. Toen werd duidelijk dat het einde in zicht was.”

Zelfstandig verdergaan zonder subsidie is onmogelijk. Samengaan met een taakgerichte omroep als NTR is een optie. Dat plan is al in uitvoering bij de Joodse Omroep. Het bespaart veel geld, waarbij gehoopt wordt dat de inhoud genoeg ruimte krijgt. Een ledenvereniging zoals de Evangelische Omroep oprichten, kan niet. Daarvoor zijn minstens 50.000 leden nodig. Omdat de joodse gemeenschap na de oorlog te klein is, kan de Joodse Omroep die kans niet oppakken. „Dat is bijzonder tragisch en daar ligt naar mijn mening voor de overheid een verplichting.”

Voor werknemers van de omroepen is het zo goed als zeker dat hun baan in 2016 niet meer bestaat. Edelstein verwacht van de overheid voor werknemers een goede regeling nu de banen ophouden. Op de omroepredacties heerst „verslagenheid” en zijn er veel vragen, bijvoorbeeld wat er gebeurt met de zendlicentie. Bij Zendtijd voor Kerken is donderdagmiddag vrijwel niemand aanwezig. Het werk gaat ook gewoon door.

Democratie aangetast

„Ik ben echt boos hierover”, reageert directeur Leo Fijen van omroep RKK. Hij spreekt snel en afgebeten. „Het wezen van de democratie wordt aangetast. Onbegrijpelijk. Er wordt een karikatuur van het geloof gemaakt alsof het achter de voordeur thuishoort. De scheiding van kerk en staat betekent dat de overheid zich niet bemoeit met de inrichting van de kerk. Maar ze moet wel de voorwaarden scheppen. Nog steeds herkennen miljoenen Nederlanders zich in een religie. En religie roept in de samenleving veel vragen op. Deze regel is schadelijk voor de samenleving.”

Zendtijd voor Kerken kan zich wellicht nog aansluiten bij de NCRV en RKK kan programma’s verzorgen via de KRO, zegt Fijen. Andere kleine omroepen staan helemaal buiten spel, daar is Aart Wiersma van de Zendtijd voor Kerken helder over. Hij is somber. „Ik garandeer je dat er niets van over blijft. De omroepen ontvangen je niet met open armen. Ze hebben niets met religie.” Dat voorziet Fijen ook: „We worden verdreven naar de nacht. Dan wordt er af en toe een programmaatje uitgezonden en dat is het dan.”

Fijen, die de bezuiniging een luttel bedrag noemt op het overheidsbudget, ziet voor de toekomst alleen een mogelijkheid als levensbeschouwing binnen het omroepbestel een eigen genre wordt, net als drama, amusement of kunst. „Anders heeft het vervolg geen enkele kans. Een eigen genre kost staatssecretaris Dekker geen extra geld. Hij moet daar meer kracht achter zetten.”

De ziel verdwijnt

Wiersma wijst in navolging van rabbijn Abraham Soetendorp op het belang van een eigen geluid. Soetendorp liet donderdag via een persbericht weten dat „hoe veiliger men zich voelt in de eigen identiteit, des te opener men staat ten opzichte van de gehele samenleving.” Wiersma: „Ik ben 58 jaar en ik heb nog nooit zo’n droeve toestand meegemaakt. De bezuiniging is dramatisch, dom en levert niets op.”

Het raakt hem dat „de hele santekraam” er aan gaat. „De ziel van de publieke omroep verdwijnt. Het Evangelie vanuit kerken kan straks niet meer via de omroep worden uitgedragen.”

Directeur Arjan Klein van de Reformatorische Omroep (RO) spreekt van een verarming, als straks kleine omroepen geen tegenwicht kunnen bieden door „inhoud en identiteit. Het is een heel veeg teken wat er gebeurt in omroepland. Laten we als reformatorische christenen niet te gemakkelijk achterover leunen.”

De RO kan de bezuiniging aan zich voorbij laten trekken omdat ze geen subsidie en zendtijd krijgt van de overheid. De omroep heeft geen ambitie om op de veranderende omstandigheden in omroepland in te springen. „Misschien dat we nu meer belangstelling krijgen voor de manier waarop wij met vallen en opstaan een eigen omroep kunnen zijn. Wellicht dat de kleine omroepen nu naar ons model gaan kijken.”