Stapel wilde wetenschap verblijden
TILBURG (ANP) – „Ik kon niet eeuwig jong en veelbelovend blijven; het werd tijd dat ook ik de sociale psychologie zou verblijden met een belangrijk, elegant en vooral eenvoudig inzicht. Waar deed ik het anders voor.” Dat schrijft de gevallen hoogleraar sociale psychologie Diederik Stapel in zijn boek ‘Ontsporing’, dat vrijdag uitkomt. Zijn eigen onkunde, de drang naar applaus en succes, en de druk van de wetenschap dreven hem tot zijn grootscheepse fraude.
Waar de commissies-Levelt, -Drenth en -Noort ook de collega’s van Stapel verwijten maakten over hun gebrek aan kritiek, spaart Stapel hen. Slecht een enkele keer verwijst de auteur naar zijn vakgenoten: „Ze vertrouwden me, maar ik deed alles zelf.” Hij vervolgt: „Collega’s en tijdschriften bekeken het (onderzoek) kritisch, het werd gepubliceerd en later bleek dat andere onderzoekers, in een andere stad, in een ander land, vergelijkbaar onderzoek hadden gedaan en hetzelfde hadden gevonden. Mijn gefantaseerde onderzoek werd gerepliceerd. Wat logisch leek, werd waar.”
Veel meer kijkt Stapel naar zichzelf. Hij geeft aan dol te zijn op het applaus en dat na te streven. Vanaf het moment dat hij colleges gaat geven aan studenten, jaagt hij het succes na. „Applaus is een blijk van erkenning. Het betekent dat je de moeite waard bent.” Van oppervlakkige, door effectbejag gedragen colleges maakte Stapel de stap naar vervalste datasets. „De smaak van ontdekking was de smaak van voldoening. De ontdekking gaf mij een geweldig voldaan gevoel. Een gevoel van rust.”
Anderzijds vindt Stapel dat de commissies zich schuldig hebben gemaakt aan karaktermoord. Volgens Stapel is het niet correct geweest dat de onderzoekers een „emotioneel, psychologiserend verhaal” over zijn persoon schreven. Stapel herkende zichzelf niet in de woorden en schrijft dat „de commissie misschien zelf een Stapel-fout heeft gemaakt: veel verhaal, weinig data”.
Ook had Stapel moeite met de media-aandacht, vooral ook omdat die zijn familie zou treffen. Hij overwoog zelfmoord toen de storm aanhield, omdat universiteiten en de commissie „de pers steeds weer voedden met nieuwe informatie, lopende het onderzoek”.