Zijn imposante verschijning dwingt overal ter wereld respect af. Ongenaakbaar stoomt de USS Enterprise over de wereldzeeën. Het Amerikaanse vliegdekschip –de CVN-65– is met 342 meter de langste oorlogsbodem ter wereld.

De Enterprise komt op 25 november 1961 in de vaart, als eerste van een reeks van zes vliegdekschepen. Door de hoge constructiekosten –pakweg 451,3 miljoen dollar– zien de Amerikanen echter –node– af van z’n vijf geplande opvolgers.

De specificaties van het reusachtige oorlogsschip zijn indrukwekkend. Zo kan de Enterprise opereren met maximaal negentig vliegtuigen aan boord. De Amerikaan telt in een normale bedrijfsvoering echter slechts zeventig kisten.

Het varende vliegveld weegt bijna 95.000 ton. Daarmee is de Enterprise wereldwijd nummer elf in grootte, na tien vliegdekschepen in de Nimitzklasse, toch ook geen kleine jongens. Dankzij acht nucleair aangedreven motoren van in totaal 280.000 pk weet de Enterprise een topsnelheid van 33,6 knopen (62,2 km/u) te bereiken. De kernaandrijving heeft in meer dan een halve eeuw geen noemenswaardige problemen veroorzaakt.

Het vliegdekschip, liefkozend ”The Big E” genaamd, is met zo’n 4600 opvarenden een varende dorpsgemeenschap. Ongeveer elk beroep is aan boord te vinden. Van matrozen tot monteurs, van piloten tot postbodes, van doktoren tot dominees. Het vaartuig biedt maximaal plaats aan 5828 manschappen.

Het vaartuig heeft in zijn bestaan onder meer dan twintig gezagvoerders gediend. De huidige commandant, kapitein Bill Hamilton, is ongeveer net zo oud als zijn schip. Hamilton is nummer 23 op rij. De eerste commandant, kapitein b.d. Vincent de Paul Poix, is nu 95 jaar oud.

Staat van dienst

De USS Enterprise kent een uitstekende staat van dienst. De aircraftcarrier heeft een actieve rol vervuld tijdens verschillende gewapende conflicten in de wereldgeschiedenis, van Cubacrisis tot Vietnamoorlog, van Golfoorlog tot ”Afghanistan”.

De afgelopen zeven maanden zijn er vanaf de Enterprise liefst 8800 missies gevlogen in de Perzische Golf, de Arabische Zee en de Middellandse Zee, vooral in het kader van de operatie Enduring Freedom voor de geallieerde troepen in Afghanistan.

The Big E heeft sinds april tien keer de Straat van Hormuz gekruist. De Verenigde Staten laten daarmee hun spierballen zien aan de ayatollahs in Teheran om vooral de vrije doorgang voor de scheepvaart niet te belemmeren.

De Enterprise is op dit moment onderweg van Europa naar zijn thuisbasis in the States, de marinehaven van Norfolk, Virginia. Op de Middellandse Zee heeft het vliegdekschip een laatste bezoek gebracht aan Napels, de Italiaanse marinehaven die vijftig jaar geleden zijn eerste buitenlandse bestemming was.

Cubacrisis

De Enterprise begint zijn carrière in 1962, negen maanden na aantreden, op de Middellandse Zee. Het vliegdekschip voegt zich daar bij de Amerikaanse Zesde Vloot. Deze regio is, zeker in de tijd van de Koude Oorlog, van groot strategisch belang.

Een vuurdoop ondergaat de Enterprise tijdens de Cubacrisis, als president John F. Kennedy in 1962 een zeeblokkade rond Cuba afkondigt om stationering van Russische kernraketten te voorkomen. De aircraftcarrier –met honderd vliegtuigen– vervult een cruciale rol bij het dwarsbomen van de Russen.

Twee jaar later zetten de Verenigde Staten de Enterprise in voor een staaltje machtsvertoon. In negen weken tijd varen drie Amerikaanse nucleair aangedreven oorlogsbodems –het vliegdekschip Enterprise en de kruisers Long Beach en Bainbridge– een rondje om de aarde in de operatie Sea Orbit. Een afstand van 54.000 kilometer.

De VS stationeren The Big E eind 1965 in de Stille Oceaan. Het vliegdekschip krijgt een belangrijke rol in de Vietnamoorlog. De Enterprise verliest in 47 maanden tijd 55 vliegtuigen en 29 piloten; 24 vliegers worden gevangen genomen. Een staat nog altijd als vermist te boek.

Een zwarte bladzijde in de geschiedenis van de Enterprise is een dodelijk ongeluk aan boord. Op 14 januari 1969 explodeert een MK-32 Zuni-raket onder een F-4 Phantom gevechtsjager op het flightdeck. Bij de explosie komen 27 manschappen om, 314 raken gewond, terwijl 15 vliegtuigen worden verwoest.

De Enterprise neemt –na reparatie– deel aan talrijke operaties. De crisis rond Noord-Korea in 1968, de evacuatie van Saigon in 1975 en de crisis rond Libië in 1986. De Amerikaanse president Ronald Reagan dirigeert het vliegdekschip in de Koude Oorlog onder andere naar de Beringzee en Kamtsjatka in een poging de Russen af te schrikken.

In de laatste twee decennia draagt de luchtvloot van de Enterprise zijn steentje bij aan de operatie Desert Fox (Irak, 1998), operatie Deliberate Forge (Bosnië-Herzegovina, 1998) en de no-flyoperatie Southern Watch (Irak, 1991-2003). De afgelopen jaren staan vooral in het teken van de oorlog in Irak en Afghanistan.

Ontmanteling

De Enterprise heeft zijn mannetje gestaan. Aan alles komt echter een eind. De US Navy heeft besloten haar oudste en grootste marineschip naar de schroothoop te sturen. De buitendienststelling staat gepland voor 1 december. Medio 2013 moeten de acht ontmantelde kernreactoren een plaatsje krijgen op het nucleaire kerkhof Hanford in Washington.

Pleidooien van liefhebbers om van The Big E een drijvend marinemuseum te maken, zijn op niets uitgelopen. Mogelijk blijft alleen de imposante, karakteristieke brug voor het nageslacht bewaard.

Met de ontmanteling van de Enterprise komt het aantal Amerikaanse nucleair aangedreven vliegdekschepen –in de Nimitzklasse– uit op tien. Daarvan verdwijnt de Abraham Lincoln binnenkort voor drie jaar voor groot onderhoud in een dok. De Enterprise wordt eind 2015 vervangen door de USS Gerald R. Ford, een nieuw supervliegdekschip (zie kader).

Met de teloorgang van de Enterprise komt er ook een einde aan een legende, een stukje wereldgeschiedenis. Vliegdekschepen spelen in het Amerikaanse optreden bij internationale crises altijd een cruciale rol. Regelmatig klinkt in het Witte Huis de vraag: „Waar zijn onze carriers?”

Nieuw supervliegdekschip

De USS Enterprise krijgt pas over drie jaar een opvolger: de USS Gerald R. Ford, een supervliegdekschip van 13 miljard dollar.

De Gerald R. Ford moet de Enterprise in de herfst van 2015 vervangen. De bouw van deze 100.000 ton wegende CVN-78 is in volle gang. In de nieuwe generatie vliegdekschepen zijn de ervaringen met de huidige vloot verwerkt. De Gerald R. Ford krijgt bijvoorbeeld een langer vliegdek, verbeterde bewapening en geavanceerde radarcapaciteit.

Door aanpassingen kunnen er straks 160 vliegtuigen per dag opstijgen, oplopend tot maximaal 220 per dag in oorlogs- of crisissituaties. De herbewapening van de kisten verloopt door een verbeterd logistiek proces aanzienlijk sneller.

De Gerald R. Ford krijgt twee zusterschepen. Deze moeten de eerste, verouderde vliegdekschepen in de huidige Nimitzklasse vervangen. Daarmee brengt de US Navy haar vloot vliegdekschepen weer op het oorspronkelijke aantal van elf.