Van der Graaf, oud-algemeen secretaris van de Gereformeerde Bond in de Protestantse Kerk in Nederland (PKN), sprak donderdagmiddag in de Thomaskerk in Amsterdam bij de presentatie van het boek ”Meervoudig verbonden. Nieuwe perspectieven op vragen rond kerk, Israël en Palestijnen”. De bundel, onder redactie van dr. A. J. Plaisier en prof. dr. K. Spronk, is bedoeld om de „soms vastgeroeste discussie” over Israël nieuw leven in te blazen.

Van der Graaf ging in op de bijdrage van dr. Plaisier, scriba van de Protestantse Kerk. Die stelde onder meer dat de kerk vanwege de trouw van God en Zijn „onberouwelijke” verkiezing over een „onopgeefbare verbondenheid” met Israël spreekt. Wie echter meent dat de landbelofte voor Israël nu nog geldt, „overspeelt” volgens dr. Plaisier zijn hand.

Van der Graaf valt de scriba van de Protestantse Kerk „geheel bij” in wat deze over de onopgeefbare verbondenheid van de kerk met Israël zegt. „De woorden die Paulus heeft geschreven over Gods onberouwelijke verkiezing slaan evenzeer op het Israël van zijn dagen als op dat van onze dagen. De woorden die Paulus geschreven heeft zijn niet van adres veranderd, stelt Plaisier. Ik ben dankbaar voor dit geluid, actueel vanwege stemmen die ervoor pleiten helemaal niet meer van onopgeefbare verbondenheid te spreken.”

Van der Graaf heeft wél kritiek op de visie van dr. Plaisier op de landbelofte aan Israël. „In het stuk over de onopgeefbare verbondenheid heeft hij Israël nergens verspiritualiseerd of geüniversaliseerd. En dat lijkt hij opeens wel te doen als het gaat om de landbelofte uit Genesis 17:8.”

Het zou volgens Van der Graaf winst zijn als in de kerk de landbelofte weer in zijn concrete geldigheid voor nu zou worden benadrukt, zonder deze te vereenzelvigen met de „staatkundige grootheid” Israël.

De verbondenheid met het Palestijnse volk ligt niet op hetzelfde niveau als de onopgeefbare verbondenheid van de kerk met Israël, vindt hij. „De titel van de bundel acht ik dan ook verhullend. Meervoudig verbonden? Moet dat niet zijn ongelijksoortig verbonden? Zonder Israël zou er in de Protestantse Kerk geen nota over het Israëlisch-Palestijns conflict bestaan.”

Volgens dr. Plaisier moet de kerk meewerken aan verzoening. Van der Graaf gebruikt liever het woord vredestichting. „Mensen met contrasterende visies zullen humaan en in vrede met elkaar samenleven. Dát te bevorderen, is ook een roeping voor de kerk. Maar verzoening van ideeën is een ander verhaal. Jarenlange contacten in Israël hebben me tot de overtuiging gebracht dat binnen de christenheid in Israël de vervangingsgedachte vrij algemeen is, ook waar men vredestichtend wil zijn. Welnu, is die visie verenigbaar en te verzoenen met de „onopgeefbare verbondenheid”?

Ds. C. E. Lavooij (Vaassen), die sprak namens het Evangelisch Werkverband in de Protestantse Kerk, ging in op het artikel van de lutherse theoloog prof. dr. Robert W. Jenson. Die stelt dat de kerk en de synagoge alleen sámen de actuele aanwezigheid van de verrezen Jezus Christus voor de wereld zijn.

„De christelijke gemeente kan niet zonder het Jodendom dat God door alles heen heeft bewaard, aldus ds. Lavooij. „Israël en het Jodendom hebben vrienden nodig. Ik hou me al 36 jaar met deze materie bezig en ik raak er steeds meer van overtuigd dat de kerk Christus niet volledig kan verstaan zonder het Jodendom.”

Ds. J. W. Stam uit Alkmaar, oud-voorzitter van Vrienden van Sabeel Nederland, zette een paar kritische kanttekeningen bij ”Meervoudig verbonden”. „De bundel zet in bij het kerkelijk gesprek. Dan komt bij mij de gedachte op: wat heeft nu prioriteit? Dat wij samen een fijn gesprek voeren, of recht en gerechtigheid? Ik mis de urgentie, de nieuwe perspectieven waarover de ondertitel van het boek spreekt. Kiezen is nooit neutraal. Wie kiest voor een neutrale positie, kiest ook.”

„De bundel is niet bedoeld om de scherpe kantjes van de discussie over Israël te halen”, reageerde dr. Plaisier. „Dat is een illusie. De waarde van het kerkelijk gesprek wil ik wél hoog aanslaan. Stoppen met praten en zeggen: nu gaan we wat doen – dat is te simplistisch. Het kerkelijk gesprek vraagt om een lange adem.”

Eric Vink van de organisatie Christenen voor Israël nodigde iedereen uit eens een kop koffie in Nijkerk te komen drinken. „Dat brengt de verschillende visie op Israël misschien niet nader tot elkaar, maar we leren elkaar wel kennen. Pas dan kunnen we écht in gesprek gaan.”