Dat blijkt uit een kleine peiling die de kerkredactie van deze krant hield onder bezoekers van de RD-website, RD.nl. Er deden 91 mensen aan het onderzoek mee. De resultaten geven een globaal beeld van de werkelijkheid, omdat de enquête is ingevuld door een kleine groep, die geen afspiegeling vormt van (kerkelijk) Nederland.

Vier van de vijf deelnemers geven aan dat er in hun directe omgeving jaarlijks een Reformatieherdenking plaatsvindt. De plaatselijke kerken zijn veelal de organisatoren van zo’n herdenkingsbijeenkomst (in 80 procent van de gevallen). Daarnaast noemen deelnemers vaak de naam van Stichting In de Rechte Straat (IRS) en de stichting Spaanse Evangelische Zending (SEZ) als organisator. Ook koren of jeugdverenigingen nemen soms het initiatief, blijkt uit de enquête.

In een groot deel van de kerken waartoe de deelnemers behoren, staan de voorgangers op de zondag voor 31 oktober of tijdens een speciale bijeenkomst op of rond die datum, stil bij het werk van de reformatoren, zo blijkt uit de onderzoeksresultaten. In de ene gemeente schenkt de predikant of ouderling hieraan aandacht in het gebed, in een andere plaats zingt de gemeente het Lutherlied.

Bijna een op de vier deelnemers geeft aan dat er in hun kerk „nooit” of „soms” aandacht is voor de gebeurtenis. Vijf procent van de geënquêteerden zegt dat het vroeger wel gebeurde, maar nu niet meer.

Bij Reformatieherdenkingen kijken gemeenten over de kerkmuren heen. Bijna de helft van de deelnemers geeft aan dat er in hun woonplaats twee of meer kerkverbanden samenwerken. Vooral gemeenten in de Protestantse Kerk in Nederland (PKN), Hersteld Hervormde Kerk (HHK) en de Gereformeerde Gemeenten (GG) lijken volgens het onderzoek samen te werken. Ook de Christelijke Gereformeerde Kerken (CGK), Gereformeerde Gemeenten in Nederland (GGiN) en Oud Gereformeerde Gemeenten in Nederland (OGGiN) doen op een aantal plaatsen mee, maar deze kerkverbanden worden minder vaak genoemd. De omvang van de kerken kan hierbij een ver­tekend beeld geven.

Niet overal waar in het verleden een Reformatieherdenking plaatsvond, gebeurt dat anno 2012 nog. Verschillende redenen worden daarvoor opgegeven: afnemende belangstelling (Amsterdam, Delft, Heerenveen, Ooltgensplaat, Ouderkerk aan de IJssel), vergrijzing onder de organisatoren, en het vertrek van een actieve predikant.

Soms is de kerkelijke drempel te hoog (geworden). Het ontstaan van de PKN en de HHK wordt een aantal malen genoemd als reden om geen hervormingsdienst meer te organiseren. In enkele genoemde gevallen deden gereformeerde gemeenten in het verleden wel mee, maar nu niet meer, of organiseren die in regionaal verband zelf een avond. In andere plaatsen, zoals Dordrecht, vindt de hervormings­bijeenkomst bij toerbeurt plaats in een van de kerkgebouwen van de deelnemende gemeenten.

In een Zuid-Hollandse gemeente zijn elk jaar twee Reformatieherdenkingen als gevolg van de kerkelijke verdeeldheid. Een van de christelijke gereformeerden met hervormden binnen de PKN, en een van christelijke gereformeerden, hersteld hervormden en leden van de gereformeerde gemeente. De onwenselijkheid van die situatie wordt inmiddels ingezien. Mogelijk komt er een samenvoeging. In Dordrecht vindt –niet tot ieders tevredenheid, aldus een van de geënqueteerden– naast de Reformatieherdenking een speciale avond voor jongeren plaats.

Toch lijkt het aantal Reformatieherdenkingen nog steeds toe te nemen. Dat blijkt uit een telling van het aantal aankondigingen van deze bijeenkomsten via deze krant. In 1980 zijn 25 bijeenkomsten georganiseerd, aldus een overzichtsbericht. In 1981 ruim 30; 1983: 15; 1985: 35; 1990: 40; 1995: 50; 1997: 70; 2002: 45; 2004: 45; 2005: 65; 2007: 75; 2009: 75; 2011: 55; 2012: 80.

Op deze cijfers valt wel wat af te dingen, omdat lang niet alle avonden aan de redactie worden doorgegeven en de pr door de jaren heen is verbeterd. De aantallen geven een ruw beeld van de werkelijkheid.

Dit is het eerste artikel naar aanleiding van een klein onderzoek van de redactie naar Reformatieherdenkingen. Morgen deel 2.