Dat stelde dr. Erin Wilson, politiek wetenschapper en directeur van het Centrum voor Religie, Conflict en het Publieke Domein aan de theologische faculteit van de Rijksuniversiteit Groningen (RUG), gisteren.

Op de avond van het tweede verkiezingsdebat tussen president Barack Obama en presidentskandidaat Mitt Romney hield Studium Generale Groningen gisteren de tweede bijeenkomst in een serie van drie over de Amerikaanse politiek. Centraal stond de vraag naar de rol van religie in de Amerikaanse politiek, onder de titel ”God bless America”.

De eerste spreker van de avond, de anglicaanse priester Sam van Leer, richtte zich voornamelijk op de historische wortels van religie in Amerika. Hij ging op zoek naar de oorzaken van „de paradox” dat Amerika feitelijk een neutrale staat is door de scheiding van kerk en staat, maar desondanks onmiskenbaar een religieuze natie is.

De oorzaak hiervan moet volgens Van Leer worden gezocht in het vrijheidsbegrip dat sinds het begin van het koloniale verleden een grote rol heeft gespeeld. „De kolonisten die van Europa naar Amerika trokken, waren dissidenten die in de nieuwe wereld een samenleving wilden met religieuze vrijheid. De scheiding van kerk en staat keerde zich niet tegen religie in de politiek, maar juist tegen politieke invloed in de religie.” aldus Van Leer.

Ook dr. Wilson ziet Amerika niet als een officieel christelijk land, maar als land waar het christendom een centrale plaats inneemt in de nationale identiteit. Deze identiteit wordt naast het door Van Leer genoemde vrijheidsbegrip gevormd door het idee van Amerika als stad op een berg. „Dit beeld van ”City on a hill”, dat Jezus gebruikt in de Bijbel, zie je overal in de Amerikaanse geschiedenis terugkomen. Amerika ziet zich als voorbeeld, als land met een speciale roeping en verantwoordelijkheid voor de wereld, waarbij het zichzelf soms vergelijkt met Israël.”

Zo is er volgens dr. Wilson in Amerika sterk sprake van een civiele religie, wat zich uit in allerlei rituelen, documenten en belangrijke figuren. Als voorbeeld noemde dr. Wilson onder andere het optreden van president Franklin D. Roosevelt in de Tweede Wereldoorlog. „Met name in crisissituaties wordt er teruggegrepen op gedeelde waarden, en dat is de civiele religie. De taal die gebruikt wordt, is vaak zwart-wit. Denk aan termen als goed en kwaad, en de strijd tussen God en de duivel. Amerika heeft sterk het besef aan Gods kant te staan.”

Ook in de huidige verkiezingscampagne en tijdens speeches van de Republikein Romney en de Democraat Obama speelt religie volgens de beide sprekers zowel expliciet als impliciet een grote rol. „Er wordt vaak verwezen naar onderliggende waarden. Wanneer wordt gezegd dat iedereen gelijk is, wordt hierbij impliciet verwezen naar de schepping, waar iedereen gelijk geschapen is”, aldus Van Leer.

Ook de aanwezigen zagen Amerika als christelijk land. Zo konden slechts 2 van de ruim 150 aanwezigen zich voorstellen dat in de Verenigde Staten in de nabije toekomst een expliciet atheïstische kandidaat president zou kunnen worden.

Hoe is het mogelijk dat het erop lijkt dat de Republikeinen gemakkelijker dan de Democraten de religieuze kiezer weten te bereiken, was de vraag van een van de aanwezigen.

Volgens Van Leer zijn hier verschillende oorzaken voor aan te wijzen. „Door de culturele veranderingen zagen de conservatieve Republikeinen kansen voor electoraal gewin onder orthodoxe protestanten die niet met alle moderne ontwikkelingen mee wilden gaan.

Een andere oorzaak is dat religieus links minder goed georganiseerd was dan rechts. Bovendien heeft links een meer genuanceerd en gecompliceerd verhaal, en dat is een probleem.”

Een andere vraag betrof niet de rol van religie in de politiek, maar de rol van de politiek in religie. Volgens beide sprekers is deze rol aanwezig. Dr. Wilson: „Billy Graham heeft onlangs zijn steun uitgesproken aan Romney en rooms-katholieken stemmen vanwege het abortusstandpunt niet op een Democratische kandidaat.”