De invoering van de langstudeerboete heeft terecht veel commentaar opgeleverd en verdient geen schoonheidsprijs. Vrij abrupt werd de boete ingevoerd en nu lijkt deze even plotseling ook weer afgeschaft te worden. Waarom is daar zo’n haast bij en voert de overheid zulk onbetrouwbaar beleid, dat studenten in verwarring brengt?

In de media is de afgelopen maanden het boetebedrag van 3000 euro veelvuldig genoemd. De vraag is of dat terecht is. Het bedrag van 3000 euro hoeft niet in één keer betaald te worden op het moment dat de student bijvoorbeeld één dag studievertraging heeft opgelopen. De langstudeerboete valt onder de regeling betaling collegegeld; betaling vindt dan plaats per maand waarmee de student studievertraging heeft opgelopen.

Ik ben verbaasd over de maatschappelijke verontwaardiging die de langstudeerboete opgeleverd heeft. Is het werkelijk zo’n gekke gedachte dat een student op het hbo een studie, die in vier jaar afgerond kan worden, binnen vijf jaar moet afronden? En dat voor een vierjarige universitaire studie, die bestaat uit een driejarige bachelor en een eenjarige master, geldt dat de bachelor in maximaal vier jaar afgerond moet zijn en de master in maximaal twee jaar. In totaal mag er over deze vierjarige studie zes jaar gedaan worden!

Waar komt dit ongenoegen vandaan? Het lijkt alsof het gewoon gevonden wordt dat een student lang over een studie mag doen. Volgens mij wordt langzaam studeren hiermee gestimuleerd. Studeren is dan vooral een periode waarin je de tijd neemt om er van alles bij te doen en daarnaast je studie te hebben.

Zou het niet andersom moeten zijn? Je studeert en daarnaast doe je er als student een aantal dingen bij, mits deze het tempo van je studie niet beïnvloeden. Je wilt tenslotte zo goed mogelijk studeren en zo veel mogelijk leren.

Opvallend effect van de boete is dat volgens een persbericht van het onderwijspersbureau veel studenten alles op alles hebben gezet om vóór 1 september 2012 af te studeren om zo de langstudeerboete te voorkomen. Het is wachten op de echte harde cijfers, maar dat een financiële maatregel gedrag van studenten kan beïnvloeden, lijkt hiermee wel duidelijk. Zelfs studenten uit eerdere jaren dan het afstudeerjaar hebben zich bij decanen gemeld om hulp te krijgen bij hun planning.

Van de studenten die het niet lukte om voor 1 september af te studeren zijn er weinig die stoppen vanwege de boete. Degenen die dat wel deden stonden al jaren ingeschreven en hadden weinig zicht op een diploma. Nu de langstudeerboete wordt afgeschaft, schrijven studenten zich weer massaal opnieuw in. Interessant zou zijn om te kijken hoe lang zij er nog over doen.

Het zou verstandig zijn om eens goed na te denken over het invoeren van de langstudeerboete in aangepaste vorm. Zeker nu er een sociaal leenstelstel lijkt te komen, dat elke student geld kost. Oudere studenten die een deeltijdstudie doen naast hun werk en gezin zouden, evenals studenten die meerdere studies naast elkaar volgen, in een aangepaste regeling moeten vallen en daarmee meer tijd krijgen om hun studie te volbrengen.

Als maatschappij moeten we accepteren dat niet iedereen een hbo-diploma of universitaire master kan halen en dat wanneer je die wilt behalen, je hier van tevoren goed over nadenkt. Bij het volgen van de studie moet je als student hard werken en er veel voor over hebben om dit in de tijd die ervoor staat, af te ronden. Een langstudeerboete of beter gezegd een richt-je-op-je-studiestimulans kan hier een impuls voor zijn.

De auteur is senior docent en studieleider van de master leren en innoveren op hogeschool de Driestar en is bezig met promotieonderzoek naar studie-uitstelgedrag.