Het lijkt alsof ”daders” zo wreed, onredelijk en soms onmenselijk mogelijk moeten worden neergezet: de dader als de gevaarlijke ander. Maar vaak zijn daders niet de extreme slechteriken die we ons voorstellen. De rellende jongeren van Haren bijvoorbeeld, die vreselijke vernielingen aanrichtten, blijken voor het merendeel keurige schoolgaande, thuis wonende jongens. Dus moet het aan de alcohol en de drugs liggen. Er moet een oorzaak zijn, want gewone mensen zijn toch geen daders?

Misschien toch wel. Hoe gewoner en menselijker daders blijken te zijn, des te meer komen ze dichtbij. Mogelijk zie ik de dader zelfs in de spiegel. Het probleem in onze tijd is immers dat velen allerlei redenen hebben om zich slachtoffer te noemen, maar dat niemand dader wil heten. De verantwoordelijkheid van de ander zien we scherp, maar voor die van onszelf sluiten we liefst de ogen.

Is dat niet te soft, en vraagt dat niet te veel begrip voor daders? Daar wil Teeven ongetwijfeld de vinger bij leggen. Maar hij doet eigenlijk precies wat hij wil tegengaan. Hij pleit op voorhand mensen vrij die een ander doodslaan, zij het een inbreker. Je kunt hen slachtoffers noemen, maar daders zijn ze in zekere zin ook. Werk voor de rechter dus, niet voor de staatssecretaris.

Kortgeleden was Desmond Tutu in Nederland, een soort tegenvoeter van Teeven. Hij benadrukte dat wij mensen niet bedoeld zijn om als concurrenten in een soort jungle te leven, maar als een familie.

Tutu kent de slechtheid van mensen en wil de ernst van daderschap niet bagatelliseren. Hij is lang slachtoffer geweest van apartheid. Daar kun je bitter van worden of je kunt jezelf opsluiten in slachtofferschap, maar zoals Tutu zei: Lijden kan ook verheffen, als je gelooft dat we in een ”moreel universum” leven. Er zal recht worden gedaan, uiteindelijk door God. In dat licht kun je je ook nog eens afvragen hoe je er zelf af zult komen. Gelukkig leeft God niet alleen mee met slachtoffers, maar ook met daders.

Die overtuiging markeert een belangrijk verschil tussen Teeven en Tutu.