Cultuur snuiven in Oost-Zwitserland
Sankt Gallen ligt tussen de Bodensee en de 2500 meter hoge Säntis. De stad presenteert zich dit jaar als de culturele hoofdstad van Oost-Zwitserland. Je kunt in de omgeving wandelen in de voetsporen van de monnik Gallus en onderweg van een Mozartwijn nippen. Als het geen wandelweer is, valt er in de stad genoeg te beleven.
Langgerekte bebouwing in een groen dal, goed voor zo’n 71.000 inwoners. Sankt Gallen ziet zichzelf in groots perspectief: „We hebben de flair van een metropool”, zo valt er in toeristische brochures te lezen. Trots is de stad op zijn designers die de nieuwste trends van Parijs en New York doornemen; op zijn bankiers die zich tussen de middag te goed doen aan een „Zmittag”, een tussendoor-lunch, vaak de onvermijdelijke Bratwurst; en natuurlijk op de beer, trouwe metgezel van de monnik Gallus om wie het dit jaar allemaal begonnen is. In het jaar 612, 1400 jaar geleden, stichtte Gallus in deze omgeving zijn kluizenaarscel.
Muziekliefhebbers kunnen in Sankt Gallen hun hart op halen. De stad kent een rijkgeschakeerd concertleven, getuige de aankondigingen van allerlei festivals. Je kunt er wekelijks naar een cantate van Bach. De vestiging van Musik Hug telt maar liefst zeven verdiepingen: heerlijk om te verdrinken in bladmuziek, cd’s, piano’s, keyboards, gitaren, fluiten, harpen. Elke muziekstijl is voorhanden, van renaissance tot boogiewoogie en van Mozart tot Oscar Peterson.
James Galway, een van ’s werelds beste fluitisten, was onlangs in de Laurentiuskerk te horen, toen het jubileumjaar werd ingeluid. Het concert was een belevenis: twee uur lang putte Galway, samen met zijn vrouw Jeanne, uit een breed repertoire, van Ierse volksliederen tot werken van Gabriel Fauré en Claude Debussy. Achter de piano zat het Ierse jongtalent Michael McHale, van wie dit najaar een debuut soloalbum uitkomt.
Geesten
De ochtendzon werpt zacht licht over de historische gevels van de binnenstad. Tussen de chocoladeboutiekjes verheft zich het markante standbeeld van Joachim von Watt, burgemeester en stadsarts. Hij bevorderde in de zestiende eeuw de Reformatie van Sankt Gallen.
Boekhandels geven een snelle indruk van de geest van een samenleving. In Zwitserland trekt de 32-jarige Pascal Voggenhuber rond met zijn ”Die Geistige Welt hilft uns”. Het boek trekt lezers in de duistere wereld van heksen en geesten. „Altijd heb je mensen gehad die in engelen en geesten geloofden”, schrijft Voggenhuber. „Tegenwoordig hebben veel mensen de toegang ertoe verloren.” Hij wil lezers helpen zich met deze wereld in verbinding te stellen.
Een diepe rust hangt er in de kerk van St.-Mangen. Het interieur is sober en kleurloos: houten banken, een houten bord voor de liederen, een orgel, dat is alles. De enige kleuren zijn te zien in de glas-in-loodramen: oranje, gele en blauwe vlakjes. Slechts het getjilp van vogels en een voorbijgaande auto zijn hier hoorbaar – passende sfeer om te mijmeren over de vrome Wiborada. Deze adellijke dame liet zich met Pinksteren van het jaar 916 inmetselen in een cel van het godshuis. De ruimte was met een klein raam met de buitenwereld verbonden. Er bevonden zich een altaar, een houten tafel, een stromat en een houten kuip. Volgens de overlevering zou ze zich drie keer per jaar in de kuip hebben gewassen.
In de stilte van haar kluis opende Wiborada het innerlijk van haar hart. Wat ze daar vond, gaf ze door aan de rijken en armen die voor haar venster verschenen. Toen de Hongaren in 926 de stad overvielen, vonden ze in de cel geen goudschat, maar een uitgemergelde vrouw die ze uit woede met drie bijlslagen om het leven brachten. „Wiborada, dank je wel dat je dit voor mij hebt gedaan”, schrijft een bezoeker op een papiertje.
Benedictus
De eenvoud van St. Mangen contrasteert met de pracht en praal van de laatbarokke kathedraal. Deze werd gebouwd in de jaren 1755 tot 1767. Vanaf het plafond kijkt een man –zwarte pij, grijze baard– naar beneden. Het is Gallus, oervader van de stad. De kathedraal vormt met de Stiftsbibliothek het culturele hart van Sankt Gallen. Wie de stad bezoekt, kan niet om dit schitterende Unescowerelderfgoed heen.
De monniken die vroeger het klooster bevolkten, volgden de regel van Benedictus. Gehoorzaamheid is daarvan een belangrijk onderdeel. „Op het eerste woord van een oudere broeder moeten allen, zodra ze het horen, zich verheffen om te gehoorzamen. Want deze gehoorzaamheid wordt aan God bewezen, zegt immers onze Heere Jezus Christus: Wie naar u luistert, luistert naar Mij. Wie daarom niet direct opstaat, maakt zich schuldig aan ongehoorzaamheid.” De Stiftsbibliothek bewaart een van de oudste handschriften van de kloosterregel van Benedictus.
Het Textielmuseum toont de pracht van de rooms-katholieke liturgische gewaden. „Je moet zo’n gewaad als het ware kunnen lezen”, zegt gids Claudia Schneider. „Religieuze kunnen dat. Tegenwoordig hebben veel mensen daar geen antenne meer voor.” De kleuren hebben allemaal een betekenis: wit staat voor reinheid, onschuld, licht en vrede. Het wordt gedragen met Kerst en Pasen. Rood is de kleur van het bloed en het vuur. Het wordt gedragen met Goede Vrijdag en Pinksteren en met de feesten van heiligen en martelaars. Violet duidt op overgang en verandering, een kleur voor de adventstijd. Zwart herinnert aan dood en verdriet, en aan de verwisseling van het tijdelijke met het eeuwige leven. Het wordt met begrafenissen gedragen. Groen is de kleur van hoop en leven, en wordt gebruikt op gewone zon- en werkdagen.
Beethoven
Het wandelnetwerk van SwitzerlandMobility heeft een nieuwe route gepresenteerd: het Galluspad. Dit is 16 kilometer lang en begint in het plaatsje Arbon aan de Bodensee, in het kanton Thurgau. Bij de kapel staat een Gallussteen met een ‘voetafdruk’ van de monnik. De route kan in ongeveer vier uur worden gelopen. Wandelaars volgen de oever van het meer tot Steinach en klimmen dan geleidelijk langs de gelijknamige rivier door bos- en weidelandschap naar Sankt Gallen. Via de kloosterwijk wordt het eindpunt van de tocht bereikt, het station van Sankt Gallen.
In de regio van het Galluspad ligt ook de wijnboerderij Tobias Schmid & Sohn. Deze werd in 1866 opgericht door Tobias, en wordt nu gerund door de vierde en de vijfde generatie. Het bedrijf organiseert rondleidingen en proeverijen, waarbij ensembles en kamerorkesten optreden. Tobias Schmid & Sohn brengt zijn diverse soorten wijnen onder de aandacht door ze te koppelen aan verschillende ‘smaken’ in de klassieke muziek. Je kunt er een ”Pinot noir appassionata” aanschaffen, met op de etiket een fragment uit de Appassionata van L. von Beethoven. „Met passie (appassionata) verbouwen we deze edele pinot noir in de wijngaarden en laten de wijn rijpen in het vat, zoals een muzikaal meesterwerk rijpt in het brein van de componist. Het fragment van de Appassionata van L. von Beethoven weerspiegelt de diepte en de kracht van deze wijn.” Andere muzikale smaken zijn de Cuvée blanc Sinfonia brillante, waarin „de samenklank van een geheel orkest” wordt nagestreefd, en de ”Pinot noir Spumante allegro”, een helder, mousserend wijntje dat goed past bij de eerste tonen van het allegro in Mozarts opera ”La nozze di Figaro”.
Vijf musea, één ticket
Het Natuurmuseum in Sankt Gallen stelt de beer centraal die in de Galluslegende voorkomt. De expositie laat zien hoe het de beer de afgelopen 1400 jaar is vergaan, en hoe zijn toekomst in Europa er mogelijk uitziet. Het Museum voor Historie en Volkenkunde toont de expositie ”Gallus: cultus, kitsch, karikatuur”, waarin de sporen van deze monnik in de volkscultuur worden nagegaan. Het Textielmuseum presenteert de pracht en praal van kerkelijk textiel. De drie musea bieden, samen met de Stiftsbibliothek en het Kunstmuseum, een combinatieticket aan. Het kost 25 Zwitserse frank, omgerekend circa 21 euro. Op twee dagen naar keuze kunnen de vijf musea worden bezocht. De actie geldt tot en met 16 oktober. Informatie over Sankt Gallen kan opgevraagd worden via het gratis telefoonnummer van Zwitserland Toerisme: 00-80010020030.
