Dat blijkt uit het driejaarlijkse onderzoek van onder meer het Nederlands Interdisciplinair Demografisch Instituut (NIDI), dat donderdag aan minister Van der Hoeven van Onderwijs werd aangeboden.

Nederlandse vrouwen met kinderen werken steeds meer. Sinds 1990 is hun arbeidsdeelname verdubbeld. Hun mannelijke partners gaan echter niet minder werken. Daardoor krijgen deze werkende vrouwen het zwaarder. „In gezinnen met (jonge) kinderen en werkende ouders is het meestal rennen, regelen en schipperen met de tijd.” De onderzoekers noemen dit ”spitsuurgezinnen”.

De stress zal de komende tijd toenemen. Vrouwen zullen naar verwachting meer gaan werken. De overheid stimuleert dit om de kosten van de vergrijzing te dragen. Mogelijk gaan de mannen iets minder werken, maar het effect op de gezinsstress zal gering zijn.

Gezinnen vangen de toenemende stress op door later kinderen te krijgen. Gemiddeld krijgt een Nederlandse vrouw haar eerste kind op haar 29e. Daardoor neemt het aantal oudere ouders toe. Vorig jaar waren er 200.000 gezinnen met kinderen onder de 18 met minimaal één ouder van boven de 50. Dat is anderhalf keer zoveel als in 1995. Vooral deze ’oudere ouders’ lopen kans op een dubbele verzorgingstaak, zowel voor de eigen kinderen als voor de ouders. „Werken en zorgen schuren op soms onaangename wijze tegen elkaar.”

Kinderopvang moet in de moderne opzet de taak van de moeder verlichten. Zo’n 1,5 miljoen kinderen, ruim de helft van alle 0- tot 12-jarigen, maakte in 2001 gebruik van een vorm van kinderopvang. Daarbij is de oppas het meest populair. Het aantal kinderopvangplaatsen verzesvoudigde bijna, van 30.000 in 1990 tot 172.000 nu. Toch is de dekkingsgraad van de kinderopvang lager dan in meer geëmancipeerde landen in Scandinavië en Noord-Amerika.

Van ouderschapsverlof (wettelijk dertien weken onbetaald, in een kwart van de CAO’s wel betaald) maakt in de marktsector maar een op de acht werknemers gebruik. In de publieke sector doet een op de twee werknemers dat, omdat daar het loon ruimhartiger wordt doorbetaald. In internationaal opzicht is het Nederlandse ouderschapsverlof vrij beperkt. Beter geregeld zorgverlof zou leiden tot een toename van de informele zorg, aldus het onderzoek.

Betaald verlof moet in het huidige beleid leiden tot herverdeling van arbeid en zorg tussen mannen en vrouwen. Vorig jaar is een wetsvoorstel voor maximaal zes weken betaald zorgverlof naar de Kamer gestuurd.

Het wachten is volgens het onderzoek op een integrale levensloopregeling die gedurende de gehele levensloop tot een betere spreiding van werken en zorgen moet leiden. Dat komt de capaciteit van de (informele en mantel)zorg ten goede.