Wetenschappers uit Schotland gaan tientallen piepkleine robotjes inzetten om koraal weer aan elkaar te ‘metselen’, meldde Scientias.nl deze week, de nieuwssite over wetenschap en technologie. Koraalriffen worden al jarenlang bedreigd in hun voortbestaan. Veel koraalsoorten staan op een lijst van Cites, de internationale organisatie die de (commerciële) handel van meer dan 30.000 beschermde soorten planten en dieren reguleert. Ondanks dat is het niet moeilijk om een ketting van koraal te kopen: gewoon op de markt, of via een (web)winkel. Enkele vragen aan Tim Spauwen, docent edelsteenkunde aan de Vakschool Schoonhoven.

Hoe gaat de vakschool om met edelstenen die bedreigd worden? Wat geeft u studenten mee?

„Ik leer mijn studenten dat een materiaal de volgende eigenschappen moet hebben om voor het predicaat edelsteen in aanmerking te komen: het moet mooi, duurzaam, zeldzaam en sociaal geaccepteerd zijn. De crux zit hier in het vierde punt. In het verleden werden ivoor en koraal gezien als volledig edele materialen. Dat is tegenwoordig anders, mede door een groeiend bewustzijn onder consumenten. Zo geldt er een internationaal verbod op ivoorhandel – dat gek genoeg geregeld ter discussie staat.

Koraal is nu overal uit de gratie aan het raken, al is het nog steeds overal te koop. Mensen die op vakantie gaan in bijvoorbeeld Thailand komen vaak terug met een bloedkoralen ketting. De kans dat de douane dit opmerkt, is klein. Welke douanier heeft ooit een cursus koralen herkennen gevolgd? Ook zie ik op zo’n beetje iedere beurs in Nederland of Europa gewoon allerlei koralen liggen. We kunnen ervan uitgaan dat de naleving van de regels te wensen overlaat.

De juwelenindustrie is niet één geheel, maar een abstract begrip dat vele duizenden individuen beschrijft die proberen rond te komen van de verkoop of verwerking van edele materialen. Daardoor is de sector onmogelijk aan eenduidige regels te binden. In feite zijn exportwetten in de landen van herkomst –zoals het verbod op de export van fossielen en meteoren in Australië– en importwetten in landen van bestemming –zoals het verbod op de import van ivoor in Nederland– de enige maatregelen die verschil zouden kunnen maken. Men is dan baas in eigen buik, maar heeft over de buik van een ander niets te zeggen. Tijgernagels worden in China nog steeds verhandeld, en ivoor is in het Midden-Oosten lang niet zo taboe als hier.

Mijn advies aan studenten is: Ken de actuele regels. Ga er niet van uit dat alles wat te koop is ook te koop zou moeten zijn. Vraag je sowieso af: Wil ik handelen in artikelen die omstreden zijn? De consument heeft voorlichting nodig; hij heeft vaak geen idee wat de consequenties zijn van zijn koopgedrag. Dit punt geldt overigens net zo goed voor anorganische edelstenen zoals saffier, robijn en diamant. Bij véél edelstenen zouden mensen zou zich moeten afvragen of ze die wel willen dragen.

De levens- en werkomstandigheden van degenen die saffieren opgraven in bijvoorbeeld Madagaskar zijn in onze ogen onacceptabel. Toch is er vaak geen alternatief voor deze lieden. Verminderde afname van hun waren zou hen pas echt schaden. Het probleem zit ’m niet zozeer in het feit dat ze hard moeten werken voor een paar centen, maar daarin dat ze met de rug tegen de muur moeten handelen en de grote marges elders verdiend worden.

De juweliersbranche heeft vaak weinig aandacht voor ethiek. Er moet geld verdiend worden, en zeker in deze tijden is het voor een juwelier of goudsmid al moeilijk genoeg om het hoofd boven water te houden.”

Het koraal dat her en der te koop is, is niet eens duur. Hoe kan iets wat schaars wordt toch goedkoop zijn?

„Koraal is zeer eenvoudig te verven. Het merendeel dat de consument tegenkomt, heeft een mooi kleurtje gekregen nadat het uit de zee is gevist en is gepolijst. Het ene rode koraal in de winkel is het andere niet.

Verder, wat betreft de prijs van edelstenen: aan het einde van de dag wordt de prijs niet zozeer bepaald door vraag en aanbod, maar door de wanhoop van de aanbieder. Men kan stenen niet eten. Mijnwerkers moeten verkopen.”

Klopt het dat consumenten sommige koralen, zoals bamboekoralen, met een gerust hart kunnen aanschaffen omdat er genoeg van is?

„Het is bij koralen doorgaans niet zozeer de vraag of de specifieke soort zeldzaam is of niet, maar op welke manier het aan de zee wordt onttrokken. Wanneer duikers koraal opvissen, is de ecologische impact natuurlijk stukken kleiner dan wanneer er met sleepnetten wordt gewerkt. Het probleem is dat de hoeveelheid koraalriffen en de bijbehorende ecologische diversiteit op het spel staan. Als een rif met netten wordt bevist, ontstaat er een enorme, onherstelbare schade. Dáár zit ’m de kneep, alles gaat dan kapot. Bamboekoraal mag dan door importeurs als niet-zeldzaam worden bestempeld, het is een diepzeekoraal dat uitsluitend met sleepnetten wordt bevist.”

Zeedierskeletten

Koraal stond door zijn kleur en zeldzaamheid vroeger even hoog aangeschreven als diamant, smaragd, saffier en robijn, meldt het ”Handboek edelstenen en sieraden” (Baarn, Cantecleer, 2007).

Koralen zijn opgebouwd uit de skeletten van kleine zeediertjes, koraalpoliepen. Het kostbaarste koraal is rood edelkoraal, dat al duizenden jaren wordt gebruikt voor sieraden. Sponskoraal hecht zich aan riffen en is goedkoop; deze soort wordt vaak geverfd. Zwart koraal „is voor de handel van geen betekenis” en blauw koraal heeft als siersteen weinig waarde, volgens het handboek. Kwaliteit, kleur, vorm en grootte bepalen de waarde van koraal in de sieradenbranche. Takjes zijn goedkoper dan de ronde kralen. Koraal wordt ook nagemaakt, van porselein, glas, kunststof of een mengsel van rubber en gips.