In China heeft nationalisme het communisme voor een groot deel verdrongen als ideologie die de Chinese eenpartijstaat moet rechtvaardigen. Nationalisme houdt dan vooral in: antiwesterse en anti-Japanse gevoelens.

Vanwege het nog altijd pijnlijke Japanse verleden als wrede kolonisator van delen van het Chinese grondgebied is het ook niet moeilijk om telkens weer China te etaleren als „slachtoffer” van „imperialistische krachten.”

Die slachtofferrol begon al bij de annexatie van de Senkaku/Diaoyu-eilanden door Japan ten tijde van de Chinees-Japanse Oorlog van 1894-1898. Wie de eilanden voor die oorlog bezat, aldus de Britse Japankenner Ian Buruma, is niet helder (te lezen in een essay van begin september, getiteld ”East Asia’s Nationalist Fantasy Islands”, op de website van Project Syndicate). De rotspunten werden volgens hem ook niet door het keizerlijk China van die tijd geclaimd. De Chinezen denken daar uiteraard anders over. In het Chinese Volksdagblad wezen de autoriteiten er deze week op dat de Japanners de eilanden inpikten tijdens die Chinees-Japanse Oorlog, waarbij de Qingdynastie werd gedwongen het Verdrag van Shimonoseki te tekenen, met de overdracht van de Diaoyu-eilanden, die vanouds deel uitmaakten van Taiwan en de omringende eilanden, als gevolg. Na de capitulatie van Japan na de Tweede Wereldoorlog had het eigendom van de eilanden weer bij China moeten liggen, aldus het Volksdagblad. In plaats daarvan namen de Verenigde Staten de Senkaku/Diayou-eilanden –samen met Okinawa– in bezit; pas in 1972 werden ze teruggegeven aan… Japan.

Intussen zien de Chinezen achter de Japanners steeds duidelijker de Amerikanen opdoemen, ook letterlijk nu de VS Azië tot nieuw strategisch speerpunt hebben gemaakt.

Volgens Aziëkenner Denny Roy speelt in de maritieme conflicten in de Aziatische wateren heel nadrukkelijk een ander conflict, namelijk dat over de rol van het internationaal recht (te lezen in: ”South China Sea: Not Just About Free Navigation”, in: Asia Pacific Bulletin, een uitgave van het East-West Center).

China weigert zijn expansiedrift in de Aziatische wateren te laten toetsen aan het Internationale Zeeverdrag, stelt Roy, en om die reden houdt het zijn claims vaag, maar niet minder stellig en vasthoudend. En: het opereert steeds agressiever en brutaler.

De VS zouden daarentegen hun aanwezigheid in de regio willen aanwenden om juist die kleinere landen te beschermen tegen Chinese willekeur en ten behoeve van het internationaal recht. Dat Washington zelf geen ondertekenaar is van het genoemde zeeverdrag is voor Roy kennelijk geen belemmering om de situatie zo uit te leggen.