Kies niet voor seculiere, maar voor humanitaire barmhartigheid in zorg
De ideeën van politieke partijen over de zorg lopen uiteen. De belangrijkste scheidslijn daarin is dat seculiere barmhartigheid wezenlijk anders is dan christelijk geïnspireerde barmhartigheid, betogen dr. R. Seldenrijk en C. H. Ariese-van Putten MSc.
Zorg zou het hoofdthema van de verkiezingen moeten zijn. Dat willen de kiezers zelf. Onderzoeksbureau TNS NIPO bracht onlangs in kaart welke thema’s het stemgedrag bepalen. Drie onderwerpen sprongen er uit: gezondheidszorg/welzijn (63 procent), economie (59 procent) en sociale zekerheid (54 procent). Ethische kwesties scoorden slechts 30 procent. Maar gezondheidszorg en welzijn hebben alles te maken met morele waarden.
De politiek wil fors bezuinigen op zorg. De gezondheidszorg wordt gezien als een van de grootste kostenposten in onze samenleving. En die kosten zullen verder stijgen, want de zorgvraag blijft toenemen. Hier moet een belangrijk deel van de besparingen of lastenverschuiving vandaan komen. Maar de kiezer hecht veel waarde aan de betaalbaarheid, kwaliteit en toegankelijkheid van de zorg. De maatregelen die politieke partijen willen nemen rond eigen risico, versobering van het basispakket en AWBZ wegen voor de kiezer zwaar. Want Nederlandse kiezers stellen hun gezondheid boven zoiets abstracts als ”de overheidsfinanciën”.
Het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) rekende de verkiezingsprogramma’s door. Partijen willen in de zorg vooral snijden in langdurige zorg, eigen betalingen verhogen of curatieve zorg budgetteren. Partijen denken verschillend over bijvoorbeeld de wenselijkheid van eigen betalingen in de zorgverzekeringswet. SP, PVV, PvdA en SGP willen minder eigen betalingen, terwijl CDA, CU, D66, VVD en GroenLinks de eigen betalingen juist willen verhogen. Effecten van de maatregelen op de gezondheid van mensen blijven in het SCP-rapport buiten beeld. Die zijn nauwelijks verantwoord te becijferen. En maatschappelijke gevolgen van standpunten over medische ethiek komen al helemaal niet aan de orde.
Ethische thema’s
Alle politieke partijen zeggen wel iets over hun kijk op medisch-ethische thema’s. Op dit terrein worden in de komende jaren veel ontwikkelingen verwacht. Denk aan onderwerpen zoals prenatale diagnostiek, zorg voor ouderen, voltooid leven en doorbehandelen in de laatste levensfase. De politieke standpunten op deze ontwikkelingen kunnen grote gevolgen hebben voor onze samenleving.
Ieder mensenleven –van het prille levensbegin tot het kwetsbare levenseinde– is volwaardig. Toch is die beschermwaardigheid in Nederland niet langer vanzelfsprekend. Abortus provocatus en euthanasie zijn geaccepteerde verschijnselen. Niet-christelijke partijen willen nog meer aandacht voor zelfbeschikking en autonomie. Partijen zoals de PvdA, GroenLinks en VVD steunen dus initiatieven zoals de levenseindekliniek. D66 wil zelfs levensbeëindiging bij pasgeborenen met een ernstige beperking. De kleur van het komende kabinet kan dus grote gevolgen hebben voor ontwikkelingen in gezondheidszorg en medische ethiek.
Ontwikkelingen in het politieke spectrum hebben ingrijpende maatschappelijke consequenties. Denk aan ontoelaatbare discriminatie van gehandicapt leven. Of aan negatieve beeldvorming rond ouderdom en de natuurlijke dood. Dit onderstreept het belang van investeren in goede palliatieve zorg en de ratificatie van het VN-gehandicaptenverdrag. Dit wordt gelukkig door veel partijen gedragen. ChristenUnie en SGP willen palliatieve zorg zelfs in het basispakket opnemen.
Solidariteit
Veel verkiezingsprogramma’s spreken over solidariteit. Maar solidariteit heeft alles te maken met levensvisie. Dat laten standpunten van partijen zien als het over medische ethiek gaat. In de seculiere levensvisie ontbreekt respect voor het mens-zijn in al zijn levensfasen. Ondanks de toenemende aandacht voor keuzevrijheid, autonomie en zelfbeschikking wil een partij zoals D66 overstappen op de actieve (lees: verplichte) donorregistratie. Aan de ene kant is D66 fel voorstander van zelfbeschikkingsrecht, maar als het beter past, wordt dit recht overboord gegooid. Ze hanteert een seculiere visie als ware het een fundamentalistische religie. Daarin is de door haar gepreekte tolerantie volstrekt intolerant voor andersdenkenden.
Ook financiële kwesties spelen een rol bij medisch-ethische onderwerpen. Dat kan gaan van te lang doorbehandelen tot het zien van de dode patiënt als de goedkoopste patiënt. Willen we de zorgkosten echt drukken? Dan moeten we zorgsystemen niet alleen beoordelen vanuit directe patiëntgebonden kosten. Het bezuinigingsbeleid moet meer aandacht schenken aan een integrale zorgkostenanalyse. Daarbij wordt gekeken naar de beheerskosten van ons zorgstelsel. Want, zo stelt prof. dr. Kreis in Medisch Contact, als de kosten van beheer stijgen, kan dit alleen maar ten koste gaan van de patiëntgebonden zorg en voorzieningen.
Integrale benadering
Daarnaast moeten we veel bewuster omgaan met medisch niet-noodzakelijke behandelingen. Denk aan het Structureel Echoscopisch Onderzoek (SEO). Of aan behandelingen en geneesmiddelen waarvan de effectiviteit niet of nauwelijks is aangetoond. Dit geldt evenzeer voor reguliere als voor complementaire geneeskunde. In het belang van de patiënt en de kosten van de zorg moet een meer integrale benadering worden toegepast, waarbij reguliere en complementaire geneeswijzen elkaar verantwoord aanvullen.
De patiënt als gehele mens en zijn individuele zorgbehoefte moet uitgangspunt zijn voor politiek en ethiek van de zorg. Ieder mensenleven verdient bescherming, ongeacht de levensfase of de kwaliteit van leven. We moeten kiezen, niet voor seculiere, maar voor humanitaire barmhartigheid.
De auteurs zijn respectievelijk directeur en beleidsmedewerker collectieve belangenbehartiging van de Nederlandse Patiëntenvereniging.
