Mediteren op de Kale Berg
De Kale Berg is de bijnaam van de Mont Ventoux. Deze berg in Zuid-Frankrijk is 1921 meter hoog en geldt als bijzonder onherbergzaam, ruig en winderig. De Mont Ventoux is vaak in het nieuws. Vandaag, 1 september, proberen duizend Nederlandse fietsers, wandelaars en hardlopers deze berg te bedwingen. Het doel is geld bijeen te brengen voor een goed doel op medisch gebied, onder andere voor de kankerbestrijding.
Wat velen niet weten, is dat de Mont Ventoux ook in de Europese cultuurgeschiedenis een plaats heeft gekregen. De beroemde Italiaanse humanist Petrarca (1304-1374) heeft in 1336 als eerste toerist in de moderne zin van het woord de top van deze berg bereikt. Zomaar voor je plezier een berg beklimmen deed men voor die tijd namelijk nooit. Bergsport bestond nog niet.
In een reisverslag aan zijn vriend Francesco Dionigi schrijft hij over de avonturen die hij, samen met zijn broer en een paar helpers, beleefd heeft tijdens de beklimming van de Mont Ventoux. Als zij na veel inspanning boven op de kale berg gekomen zijn, genieten ze van het mooie uitzicht. Zij kunnen de besneeuwde Alpen en het Rhônedal heel scherp zien.
Dan ineens overvalt hem het gevoel dat het niet goed is dat hij zomaar zit te genieten. Hij gaat mediteren. Op goed geluk slaat hij de ”Belijdenissen” van Augustinus op –hij had het vuistdikke boek gekregen van Francesco Dionigi, was daar zo blij mee dat hij het zelfs nu nog met zich meetorste– en leest dan tot zijn schrik: „En de mensen gaan hoge bergen bewonderen en de wijde zee en machtige stromen en de onmetelijkheid van de oceaan en de loop van de sterren, en zij verliezen daarmee zichzelf.”
Petrarca krijgt spijt van zijn beklimming. Buiten de ziel is immers niets de moeite waard om bewonderd te worden, schrijft hij. Bijbels gezegd: hij worstelt met de spanning ”wel in de wereld, niet van de wereld” en komt in een geestelijke crisis.
Men heeft van deze ervaring van Petrarca gezegd dat niet alleen de besloten middeleeuwse ruimte van de ziel uiteengespat is, maar een hele wereldbeschouwing. Met het humanisme is er een andere wijze van beleving van het landschap gekomen. De moderne mens is niet langer gericht op de hemel, het hiernamaals, maar op het aardse, het hier en nu. En het toerisme in onze dagen heeft alles te maken met deze wijsgerige grondhouding van de moderne mens.
Ook in onze gezindte doen we van harte mee met allerlei vormen van toerisme. Kennen wij nog iets van die spanning van Petrarca? In plaats van te zoeken naar verstrooiing zouden wij liever moeten streven naar concentratie, gericht op Christus als centrum en zin van ons leven.
