Met het perspectief van een fikse nederlaag bij het referendum van aanstaande zondag strompelt de politicus van toespraak naar toespraak om zijn geliefde euro toch nog aan de man te brengen in Zweden.

In een wanhopige poging een krachtige en succesvolle indruk te blijven maken, spreekt Persson keer op keer een rotsvast vertrouwen uit in de uitslag van de volksraadpleging. Het laagje positivistisch vernis wordt echter wel angstvallig dun. Peiling na peiling wijst in de richting van een smadelijke nederlaag voor de sociaal-democraat, die daar echter niets van wil weten.

„Vergeet de opiniepeilingen, ze zijn erbarmelijk slecht”, verklaarde de premier eind augustus nog. De kwaliteit ervan is volgens hem zo bedroevend dat hij er niet eens op wenst te reageren. Hij zegt te geloven dat de helft van het electoraat nog een definitieve beslissing moet nemen.

Persson klampt zich daarbij vast aan de uitslag van het referendum in 1994 waarin de Zweden besloten toe te treden tot de Europese Unie. Toen bepaalde 32 procent van de stemmers pas in de laatste week een standpunt. De premier zegt te geloven dat dit keer dat percentage nog aanzienlijk hoger zal liggen, meldde de krant Dagens Nyheter.

Toch komt zijn twijfel over het referendum, dat door analisten tevens wordt gezien als een tussenrapport voor de regering, steeds meer aan de oppervlakte te liggen. Twee weken voor de stemming liet de minister-president tijdens een vraaggesprek met Sydsvenska Dagbladet ineens weten helemaal geen voorstander te zijn van een dergelijke stembusgang.

„Ik ben nooit een aanhanger geweest van een volksraadpleging”, aldus Persson. „Toen het referendum de politieke oplossing werd, werd men gedwongen het goed te vinden, maar het is absoluut geen ideale oplossing.” De premier vindt dat eigenlijk het parlement een definitieve beslissing had moeten nemen.

Zelden laat Persson het achterste van zijn tong zien, maar in deze hectische tijden komt zo af en toe toch het hoge woord er uit. Een ”nee” tegen toetreding tot de EMU zou hij ervaren als een persoonlijke nederlaag. „Ik ben er diep bij betrokken en werk er dag en nacht aan. Ik geloof erin.”

De geloofwaardigheid van de premier lijkt af te hangen van de uitslag. Hij schuwt dan ook geen enkel middel om alsnog aan het langste eind te trekken. In een nacht tijd leek hij de hele inzet van het referendum om te willen gooien en lanceerde hij een nieuwe ’softe’ strategie om de euro aan de man te brengen.

Ja zou daarbij niet langer ook een echt hard ja betekenen. De Zweden zouden daarentegen kunnen instemmen met toetreding op een nader te bepalen tijdstip. Het voordeel daarvan zou volgens Persson zijn dat de regering rustig de tijd heeft om het zogenoemde stabiliteitspact onder de loep te nemen. Dat pact, waarin een maximum is vastgelegd voor de begrotingstekorten van de eurolanden, functioneert mogelijkerwijs niet naar behoren, valt op te maken uit de woorden van de premier.

Zijn spijkerharde kritiek begin september op het financiële beleid dat Frankrijk, Duitsland en Italië in de jaren negentig voerden, moet waarschijnlijk ook in dit licht worden gezien. De landen hebben door hun beleid de economie van de eurozone ondermijnd, meent de politicus. „Als ze zich destijds hadden gedragen zoals bijvoorbeeld Zweden, Finland en het Verenigd Koninkrijk, hadden we deze situatie van nu niet gehad”, zei Persson in de Britse zakenkrant Financial Times.

Met name Duitsland en Frankrijk zitten met forse begrotingstekorten. Beide landen komen dit jaar opnieuw uit op een tekort boven de 3 procent van het bruto binnenlands product (bbp) en overtreden daarmee de regels van het stabiliteitspact, dat is bedoeld om de euro stabiel te houden.

Politieke waarnemers in Zweden zien de gewijzigde strategie van Persson als een wanhopige poging alsnog een meerderheid achter de euro te krijgen. In het spel van winnen of wegwezen schreeuwen desperate situaties om drastische stappen, vatte de toonaangevende krant Dagens Nyheter de omslag van Persson samen.

Persson wees er 1 september ook in weinig verhullende dreigementen op dat een nee tegen de euro Zweden ten minste tot het jaar 2013 buiten de EMU zal houden. Op zijn vroegst in 2010 zou een nieuw referendum over toetreding gehouden kunnen worden. De invoering van de euro zou vervolgens nog drie jaar op zich laten wachten.

Dit is het eerste deel van een drieluik over het referendum in Zweden over de invoering van de euro. Morgen deel 2.