Loppersum lijkt bijna een week na de aardbeving nog in diepe rust. In de vroege ochtend zijn er nauwelijks mensen op straat. Het centrale marktplein –gratis parkeren, waar vind je dat nog?– is leeg, op een paar musjes na die op zoek zijn naar een ochtendmaaltje. Hier en daar klinkt een schelle kinder­stem uit een achtertuin. Het opgroeiende geslacht geniet nog ruim een week van de zomervakantie.

Het lokale winkelstraatje baadt in het vroege zonlicht. Een enkele klant glipt de supermarkt in voor een boodschap. Op het terras voor het dorpscafé heeft de eerste bezoeker zich met koffie en een sigaretje geïnstalleerd.

Verderop kijkt een man met een grijze bos haar vanaf de straat door het venster van een oude woning die pal aan de stoep grenst. Hij drukt zijn hoofd bijna tegen het glas, zijn hand aan zijn slaap tegen het felle zonlicht. Hij glimlacht. „Dit is de woning waar mijn overleden vrouw is geboren”, verklaart K. Maring (76) desgevraagd. „Ik woon nu in het Friese Oosterwolde, maar mijn vrouw en ik hebben ruim 25 jaar in dit dorp gewoond.”

De recente aardbeving en meldingen over schade in de regio hebben Maring vandaag teruggebracht naar Loppersum. „Ik heb even gekeken op de begraafplaats of er schade is aan de grafstenen van overleden familieleden. Gelukkig heb ik geen enkel scheurtje kunnen ontdekken.”

Luik

De klok van de eeuwenoude Petrus en Pauluskerk slaat met een massieve klank halfelf. In de schaduw van de robuuste toren staan enkele kleine, knusse vrijstaande woningen. Harry Koning (48), die vijf jaar geleden een van de huizen betrok, staat op een steiger. Nee, de ruiten van zijn woning zijn niet gesprongen door de beving, haast hij zich te zeggen. „Het is achterstallig schilderwerk.”

Niet dat Koning de beving van vorige week donderdag niet bewust meemaakte. „We zaten lekker buiten. Plotseling leek het of het zwaar rommelde onder de grond. Het schudden duurde slechts een fractie, maar het was heel onwerkelijk. Beangstigend ook. Een houten luik in de toren van de kerk klapperde ervan.”

Na de schok is Koning even door zijn huis gelopen om alles te inspecteren. „Ik heb gelukkig geen scheuren of gaten kunnen ontdekken.”

Miljarden

Een verkiezingsposter van de ChristenUnie op het raam verraadt de politieke voorkeur van de bewoners van Raadhuisstraat 3. De voordeur zwaait uitnodigend open. Het vrijgemaakt gereformeerde predikantsgezin Pruijssen heeft de eventuele schade aan de gehuurde woning nog niet geïnventariseerd. „We zijn daar niet zo mee bezig, al is de beving in het dorp best vaak onderwerp van gesprek.”

De predikant kan zich het moment van de aardschok wel levendig herinneren. „Het was alsof de grond onder mijn voeten plotseling een stuk naar beneden zakte.” Zijn vrouw: „Ik dacht dat een auto tegen de pui van ons huis aanreed.”

Hun zes kinderen kregen ook allemaal iets mee van de beving. Bang zijn ze niet, zegt een van de dochters geruststellend. „Opa heeft bij de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) gewerkt en hij heeft ons uitgelegd dat het heel normaal is dat de grond hier af en toe trilt.”

Schade is er in elk geval wel bij bloemenboetiek La Rose. Eigenaar Wim Hartlief wijst in zijn winkel op de verschoven platen in het systeemplafond. Hij beent met flinke stappen naar buiten en steekt demonstratief zijn hand in een kier in de muur die is ontstaan op de plek waar zijn zaak aan de buren grenst.

Met stemverheffing: „Zeven jaar geleden sloten de muren nog exact op elkaar aan. Daar heb ik foto’s van, dus het bewijs is er. De schade-expert die door de NAM wordt langsgestuurd, zal me wel weer willen afschepen met het praatje dat ik de spleet maar een beetje met cement moet dichtsmeren. Maar daar trap ik niet in.”

Hartlief fulmineert verder: „Het is krom dat hier voor miljarden euro’s gas uit de bodem wordt gehaald en dat we er als bewoners van dit gebied maar zo weinig van terugzien. Heel Nederland profiteert, maar wij hebben de schade.”

Vermoeid

Bij de muziekwinkel iets verderop is het ook kommer en kwel. Eigenaar Ger Warink is woedend, moedeloos en teleurgesteld tegelijk. Langs de buitenmuur van zijn pand liggen losgeslagen stukjes vers voegcement als stille getuigen van de aardbeving op de grond. „De beving van donderdag was echt heftig. Aan korte trillingen ben ik intussen gewend, maar dit was anders. Het leek alsof er een steen in een vijver werd gegooid. Een golvende beving.”

Warink wijst op diverse barsten en scheuren in de muur van zijn pand. „In 2006 kreeg ik niet genoeg geld om alles te herstellen. In het buitenland worden bewoners van energievelden gecompenseerd. Waarom in Nederland niet?”

Op het platte dak van zijn woning tikt Warink met zijn hand op de balustrade waarin talloze scheuren door de betonnen rand lopen en waar een uit baksteen opgetrokken ornament van boven naar beneden doormidden is gebarsten. „In 2004 heb ik de hele balustrade grondig opgeknapt. De schade-expert die hier na de aard­bevingen in 2006 en 2008 namens de NAM langskwam, zei: „Meneer Warink, die scheuren zijn veroorzaakt door voeg­moeheid en door verzakking van uw pand.” Ik vind het schandalig. Voor de vergoeding die ik krijg, kan een aannemer hoogstens de kieren een beetje aansmeren. Een puur cosmetische oplossing.”

In zijn winkel legt Warink de oogst –rapporten, brieven en e-mails– van jarenlang getouwtrek om vergoedingen van de NAM op tafel. Zijn strijd om genoegdoening heeft van Warink een vermoeid persoon gemaakt. „Ik word boos van het onrecht. De burgemeester heeft het vorige week heel goed voor zijn burgers opgenomen, en daar ben ik erg blij mee.” Met een wegwerpgebaar: „Maar ook hij staat machteloos. Op de achtergrond spelen allerlei economische belangen. Het is vechten tegen de bierkaai.”

Paniek

Hoewel het epicentrum van de aardbeving in Loppersum lag, werden ook omliggende dorpen getroffen. Sommige inwoners van Middelstum, dat in 2006 de zwaarste Groningse aardbeving meemaakte, gingen in paniek de straat op. Ook Henk Stol (65), die al ruim veertig jaar op de hoek van de Grachtstraat en de Burchtstraat woont.

„Het was net als tijdens de jaarwisseling”, zegt Stol. „Kort na de schok zag je overal groepjes mensen met elkaar praten op straat. Mijn vrouw en ik zijn ook naar buiten gegaan. De beving was stevig voelbaar. De woning schommelde voor mijn ogen. De schok was voor mijn gevoel zwaarder dan in 2006, terwijl de schade minder groot is.”

Stol wijst op een paar scheurtjes in het fundament van zijn huis. „Die zijn na donderdag ontstaan. In 2006 had ik echter veel meer schade aan mijn woning.” Verkleurde delen van gerepareerde voegen in de muur markeren de plekken van flinke scheuren uit 2006.

De gepensioneerde Groninger heeft zijn strijd om een vergoeding van de schade uit 2006 opgegeven. „Met de paar honderd euro die de NAM uitkeert, kun je hoogstens wat pleister- en oplapwerk doen. De schade aan de constructie en draagkracht van de muur is met dat geld nooit te herstellen. Ik wil er ook geen slaatje uit slaan. Waar het mij om gaat, is dat de NAM nu eindelijk eens bevestigt dat de schade aan onze woningen een rechtstreeks gevolg is van de aardgaswinning. Die erkenning is er tot op de dag van vandaag nooit gekomen.”

Eén keer ging Stol in beroep tegen het oordeel van de schade-expert die door de NAM was gestuurd. „De beste man op lakschoenen kwam op een tijdstip dat niet was afgesproken. Na een rondje om ons huis zei hij tegen mijn vrouw dat hij alles wel zo’n beetje had gezien. Zijn gemakzuchtige conclusie luidde dat het nalatig onderhoud moest zijn. Daar kon ik het mee doen.”

Seismoloog: Maximale kracht van beving is 3,9

Inwoners van Groningen leven met angst voor schade door een –zo lijkt het– toenemend aantal aardbevingen. Ook is er onrust over de dreiging van zwaardere bevingen. Die angst is niet terecht, zegt Femke Goutbeek, seismoloog bij het KNMI.

Neemt het aantal aardbevingen toe?

„De actiegroep Groninger Bodem Beweging suggereert met een grafiek op zijn website een sterke groei van het aantal aardbevingen. De vereniging hield geen rekening met het feit dat in de loop der tijd zowel het aantal als de gevoeligheid van de meet­instrumenten toenam. Het KNMI signaleert door betere apparatuur veel meer lichte aardbevingen.

Lichte bevingen doen er minder toe dan zwaardere. De schaal van Richter is namelijk logaritmisch. Bij een aardbeving van 2,0 komt niet twee keer, maar dertig keer meer energie vrij dan bij een schok van 1,0. Het aantal krachtige aardbevingen geeft dan ook een beter beeld.”

Toch lijkt er ook dan sprake te zijn van groei?

„Zeker, hoewel hierbij ook kanttekeningen zijn te plaatsen. Zo blijkt dat er ook een paar aardbevingen in Drenthe meegenomen zijn. Die hebben niets te maken met het Groninger veld.

Verder is er pas sinds 1995 een goed meetnetwerk operationeel. Er kunnen zich voor die tijd verschillende bevingen van 2,0 hebben voorgedaan die niet zijn gevoeld door mensen.

Sinds 1998 is er volgens data van het KNMI geen significante groei van het aantal bevingen waar te nemen. De totale energie die vrijkomt, blijft vanaf dat jaar ongeveer gelijk. Jaren met minder zware aardbevingen kennen vaak meer lichte bevingen, en andersom.”

Vanaf de eerste beving in 1986 is er onmiskenbaar een groei. Wat gebeurt er in de grond?

„De beving in 1986 was een heel nieuw fenomeen. Destijds vroeg men zich af of de beving een natuurlijke oorzaak had. Al snel stond onomstotelijk vast dat ze door de gaswinning werd veroorzaakt.

Het gasveld lijkt een soort opstartperiode te hebben gehad. Al vanaf de jaren zestig wordt aardgas uit het veld gewonnen. Toch komen de bevingen pas veel later op gang. Hoe dat komt? Door drukveranderingen in de bodem bouwen zich krachten op. Het heeft tijd nodig voordat die krachten dusdanig zijn om een aardbeving te kunnen veroorzaken. Zo duurde het tot 1997 voordat er een beving met een kracht zwaarder dan 3,0 plaatshad.”

Wat valt er nog te verwachten?

„Zolang er aardgas gewonnen wordt –en waarschijnlijk tot lang daarna–, zullen zich bevingen blijven voordoen. Hoeveel en hoe krachtig, valt niet met zekerheid te zeggen. De maximale magnitude van een aardbeving in het Groninger veld is vastgesteld op 3,9, hoewel de kans daarop nihil lijkt. De maximale kracht is een paar keer bijgesteld naar boven, maar blijkt bij de laatste onderzoeken constant.

Onderzoek naar het Groninger veld is redelijk jong, en zodoende hebben we relatief weinig data. Daardoor moet er soms iets bijgesteld worden en valt nog niet goed in te schatten hoe de bevingen zich zullen ontwikkelen.”

Zwaarste bevingen door aardgaswinning

De aardbeving bij het Groningse Loppersum was de zwaarste in de regio in zes jaar. Alleen de aardbevingen –veroorzaakt door aardgaswinning– van augustus 2006 in Westeremden en die van september 2001 in Alkmaar overtroffen de beving van Loppersum. De zwaarste aardbeving ooit in Nederland gemeten, is die bij Roermond, op 13 april 1992. Deze beving –met een sterkte van 5,8 op de schaal van Richter– had een natuurlijke oorsprong; in Limburg wordt geen aardgas gewonnen.

Een lijst van aardbevingen sinds het begin van de gaswinning die zwaarder waren dan 3,0 op de schaal van Richter.

Westeremden, 8 augustus 2006: 3,5

Alkmaar, 9 september 2001: 3,5

Loppersum, 16 augustus 2012: 3,4

Roswinkel, 19 februari 1997: 3,4

Roswinkel, 14 juli 1998: 3,4

Hoeksmeer, 27 juni 2011: 3,2

Westeremden, 30 oktober 2008: 3,2

Alkmaar, 10 september 2001: 3,2

Roswinkel, 25 oktober 2000: 3,2

Alkmaar, 21 september 1994: 3,2

Noordzee, 9 oktober 2011: 3,1

Noordzee, 12 september 2001: 3,1

Gaswinning

• Het Groninger gasveld is in 1959 ontdekt onder een bietenakker van boer Boon in Slochteren.

• Het is een van de grootste gasvelden ter wereld, met in totaal 2800 miljard kubieke meter aardgas.

• Al dat gas is voldoende om 1 miljard huishoudens een jaar lang te voorzien.

• In totaal wint de NAM op 29 locaties gas uit het Groninger veld.

• De eerste Groningse beving was die van tweede kerstdag 1986. 
- De sterkte van een aardbeving wordt ook wel magnitude genoemd. Die wordt meestal aangegeven met een getal op de schaal van Richter.

• Als de kracht van een beving kleiner is dan een magnitude van 2,0, wordt deze meestal niet gevoeld door mensen.

• Bij een kracht vanaf 3,0 kan schade ontstaan aan woningen.