Italiaanse glorie aan Istrische kust
Het Kroatische schiereiland Istrië staat bol van Italiaanse invloeden. Vooral het havenstadje Rovinj ademt Venetië: smalle straatjes met gladde stenen, kleurige huizen, drogende was aan de gevels. Rovinj is een Italiaanse parel aan de helderblauwe Adriatische zee.
Istrië heeft een bewogen geschiedenis. De laatste eeuw was het hartvormige schiereiland in handen van verschillende grootmachten. Er leven mensen in Istrië die in Oostenrijk zijn geboren, naar een Italiaanse school gingen, werkten in Joegoslavië, nu in Kroatië hun pensioen genieten, maar toch altijd op dezelfde plek hebben gewoond.
Ook daarvoor was de historie van Istrië roerig. Zo was het schiereiland in handen van de Romeinen, de Byzantijnen en de Venetianen. Istrië plukte er de vruchten van: de overheersers lieten indrukwekkende bouwwerken na. Zo heeft de havenstad Pula in het zuidelijke puntje van Istrië een prachtig amfitheater. De burgeroorlog die van 1991 tot 1995 in Joegoslavië woedde, heeft Istrië links laten liggen. Geen oorlogsschade dus aan natuur of cultuur, maar de toeristische industrie lag ook in Istrië op zijn gat.
De tocht naar het havenstadje Rovinj begint in de kuststad Porec en gaat per boot. De schipper waarschuwt: „Het waait stevig, waardoor de golven op de Adriatische Zee hoog zijn. Een zwakke maag is daar niet tegen bestand.“ De waarschuwing blijkt niet onterecht. De zoute spetters vliegen in het rond. De witte, schuimende golven zien er allesbehalve vriendelijk uit. Maar als het tienpersoonsbootje eenmaal op volle kracht over het water gaat, is alles vergeten. De zee is helderblauw, het uitzicht is mooi, zeker als Rovinj in het vizier komt. Roze, groen, geel; de huizen hebben bijna alle kleuren van de regenboog en staan pal aan het water. De oranje en rode dakpannen in het zonlicht geven de stad een vriendelijk gezicht.
Boven de huizen steekt de toren van de Sint-Eufemiabasiliek uit. Deze kerk is gebouwd op het hoogste punt van de stad. Op de torenspits staat een beeld van de martelares Eufemia dat uitkijkt over de stad en over de 22 bosrijke eilanden die in de zee liggen. Het beeld draait mee met de wind en vormt een oriëntatiepunt voor vissers. „Als Eufemia naar het zuiden kijkt, is er mooi weer op komst. Kijkt ze naar het noorden, dan komt er storm“, aldus gids en muzikant Renato Orbanic.
Orbanic leidt rond door het romantische stadje. Er is een geschreven document over de stad bekend uit de zevende eeuw na Christus, vertelt hij. De nederzetting zou al in de vierde eeuw zijn gebouwd op het rotsachtige eiland. Orbanic: „Tot de dertiende eeuw had Rovinj een dubbele muur met zeven poorten. Daarvan zijn er nog drie over.“
Orbanic wijst op de leeuw met vleugels die is gebeiteld in een van de overgebleven poorten. „Dat is het beeldmerk van de republiek Venetië, waarvan Rovinj vanaf het eind van de dertiende eeuw een onderdeel was.“ De Italiaanse stad Venetië lag op bijna twee uur varen van Rovinj, zorgde voor welvaart in de stad, maar gaf de stad ook een stevige Italiaanse injectie. De val van Venetië in 1797 betekende het einde van die welvarende periode.
Tot de achttiende eeuw was Rovinj een echt eiland. Drie bruggen verbonden de stad met het vasteland. Tegenwoordig is het voormalige eiland vastgegroeid aan het vasteland en telt de stad meer dan 14.000 inwoners.
Nog steeds ademt Rovinj Italiaanse sferen. Een wandeling door het oude stadje is daarom helemaal geen straf. Het staat bol van mooie plekjes, doorkijkjes en straatjes. Even stilstaan en rustig rondkijken is al een belevenis op zich. Orbanic gaat voorop door de smalle straatjes, omhoog richting de basiliek. De eeuwen hebben de straatsstenen glad gemaakt. Veel kunstenaars hebben in Rovinj hun thuis gevonden. In totaal zijn er 120 galerieën in het stadje.
De toren bij de basiliek is gebouwd naar voorbeeld van de Sint-Marcotoren in Venetië. De kerk is genoemd naar het meisje Eufemia. Orbanic: „Het verhaal gaat dat haar lichaam in het jaar 800 in een sarcofaag aanspoelde op de kust waaraan nu Rovinj ligt. Niemand kon de loodzware marmeren kist boven krijgen. Totdat een kleine jongen een stem hoorde die hem de opdracht gaf de sarcofaag uit de zee te halen. Met zijn tengere kalveren trok hij de kist naar de bergtop waar de kerk stond.“ Eufemia zou in 304, onder het bewind van Diocletianus, in Chalcedon voor de leeuwen zijn gegooid.
In de twee havens van Rovinj dobberen niet alleen talloze plezierbootjes, maar ook ouderwetse vissersboten. Rovinj is sterk verbonden met de zee. Het leeft van de zee. Is dat tegenwoordig vooral in het kader van toerisme, vroeger floreerde de visindustrie. In de achttiende en de negentiende eeuw waren meer dan 150 vissers actief. Visnetten en vissersboten zijn nog steeds te vinden in de haven; nog steeds werkt er een aantal vissers. Die boten, batana’s, staan onder bescherming van Unesco. Batana’s werden in Rovinj gemaakt en hebben platte bodems zodat ze dicht langs de kust kunnen zeilen zonder op rotsen te stuiten.
Rovinj heeft niet alleen een mediterraanse uitstraling en architectuur, ook de temperaturen doen mediteraans aan. Het stadje heeft 2400 zonuren en een gemiddelde jaartemperatuur van zo’n 16 graden. Rovinj is een warme en aantrekkelijke stad.
Brijuni-eilanden
De eilandengroep Brijuni zit boordevol historie. Kroatië wil de bestaande voorzieningen op de eilanden –een hotel, een golfbaan en een paar villa’s– nieuw leven inblazen.
De Joegoslavische leider Tito had op een van de eilanden zijn zomerresidentie. Vanaf 1949 tot 1979 verkeerde hij er zo’n zes maanden per jaar. Hij ontving er filmsterren en meer dan honderd staatshoofden, onder wie koningin Juliana. Hij leidde er een luxueus leven.
Een van de hobby’s van Tito is het houden van dieren. Met exotische dieren die hij van zijn gasten cadeau kreeg, vormde hij een safaripark. Zo kreeg hij van de Britse koningin Elizabeth een przewalskipaard. Inmiddels is het safaripark wat uitgedund. Wel lopen er nog zo’n vijftig zebra’s en andere uitheemse diersoorten. Het olifantenverblijf is sinds kort bijna leeg. Er is nog maar één olifant overgebleven.
Ook biedt het grootste eiland, Veli Brijun, veel oude geschiedenis. Toeristen kunnen er overblijfselen van de Venustempel, een Byzantijns fort en een 1700 jaar oude olijfboom bezoeken.
Fiets- en wandelroute
Tussen 1902 en 1935 reed er een trein tussen de Italiaanse staat Triëst en de huidige Kroatische stad Porec. Die 123 kilometer lange spoorlijn heette Parenzana naar het toenmalige Parenzo, het huidige Porec.
Inmiddels is de spoorbaan afgebroken en ligt er een mooi fiets- en wandelpad. Voordeel: geen grote plotselinge hoogteverschillen; dat kon de locomotief niet trekken. Prachtig om een deel van de route per mountainbike af te leggen.
De tocht begint in het kunstenaarsdorp Groznjan: een mooi, kleurrijk stadje dat in de jaren 50 bijna uitgestorven was. Over grindpaden, door tunnels, over bruggen, langs oude stationsgebouwen gaat de rit zo’n 22 kilometer lang. Mooie uitzichten gegarandeerd.
Het is af en toe oppassen geblazen. Soms zijn de keien groot en is stuurmanskunst vereist, soms is voorzichtig geboden in de donkere en lange tunnels. Maar doorgaans is het ontspannen fietsen. Aanrader voor elke vakantieganger die ook in beweging wil komen.
