De feestelijkheden in verband met het diamanten regeringsjubileum van koningin Elizabeth II in Groot-Brittannië zijn enkele maanden geleden groots gevierd. Wie had voorspeld dat de afstandelijke en formele Elizabeth, die destijds bij het overlijden van Diana, prinses van Wales, nog mijlenver van het volk afstond, nu zo tot eenieders hart spreekt? Ondanks kou en regen hebben de Britten weer eens gevoeld wat hun land voor hen en voor anderen betekent. Of het nu in Londen of in Appleby-in-Westmorland was, overal laaiden gevoelens op van geestdrift, van eenheid en verbondenheid, van betrokkenheid en van diep respect voor de koningin.

Wat opviel was dat iedereen reageerde –van artiest tot toeschouwer, van middenstander tot wetenschapper– en dat ze allen groot respect hebben voor Elizabeth. En eigenlijk om een heel simpele reden: dat ze er al die zestig jaar zeer plichtsgetrouw is geweest. Dat geeft aan dat er sprake is van een diep gevoel: ”wat er ook gebeurt, onze koningin is er”. Een diep gevoel van een landsmoeder die over je waakt. Het gevoel dat politieke problemen, economische crises en sociale kwesties er zullen blijven en de bevolking verdelen, maar dat de koningin daarboven staat en waakt over land en volk. De ware betekenis van een vorst(in) voor land en volk valt niet nauwkeurig te definiëren.

In Nederland kennen we dit verschijnsel uiteraard ook. Koningin Beatrix als landsmoeder, die er is wanneer er rampen zijn, maar ook in blijde dagen. De vuurwerkramp in Enschede, de Bijlmerramp en ook zeker als het gaat om zware verkeersongelukken.

De aanslag op 30 april 2009 in Apeldoorn en het skiongeluk van prins Friso laten zien dat het ook andersom geldt. Juist in Nederland hebben er gebeurtenissen plaatsgevonden die het koningshuis zelf raken. Vooral dan voelen Nederlanders zich innig met koningin Beatrix en haar familie verbonden. Ze leven mee en zien dat koningin Beatrix pal voor haar familie staat, maar ook pal voor haar land en volk. Hierin toont zij zich meer dan een landsmoeder, vooral omdat ze zelf als moeder is geraakt. Dit dwingt groot respect af.

Noorwegen heeft in juli 2011 de vreselijke aanslagen meegemaakt van Anders Breivik. Niemand minder dan koning Harald V van Noorwegen stond bij veel herdenkingen vooraan. Hij hield een toespraak waarbij hij zijn tranen de vrije loop liet. Dat heeft de Noren diep geraakt, want op dat moment stonden ze daar zelf. Daarin wisten ze zich één met elkaar. Kroonprins Haakon en zijn vrouw, Mette Marit, wisten diep ontroerd steeds de juiste snaar te raken, door onder meer met hun kinderen kaarsen voor de slacht­offers aan te steken.

In België zijn enkele voorbeelden van koning Albert II te noemen waarbij hij optrad als landsvader, altijd samen met koningin Paola. Het begon allemaal met de dood van koning Boudewijn in 1993. Wat opviel was dat mensen van diverse etnische en culturele achtergronden optrokken naar Brussel om de koning een laatste groet te brengen. Niemand had zo veel mensen verwacht. Toen de door Marc Dutroux vermoorde meisjes werden gevonden en de hele zaak aan het rollen kwam, stond de Belgische politiek machteloos. De koning was er toen voor zijn ingezetenen en bemoeide zich daadwerkelijk –eigenlijk ongehoord voor een constitutionele koning– met de zaak zelf.

Kwetsbaar

Koningshuizen altijd kwetsbaar. Het kan zo mis gaan. Dat blijkt bij koning Juan Carlos van Spanje, zeker nu het land in een financiële en economische crisis verkeert. De koning, die altijd pal stond voor de democratie en daardoor ook zeer gerespecteerd werd, heeft door recente misstappen aardig aan populariteit ingeboet. Maar een koning en een koningshuis zijn doorgaans een instituut van lange adem. Dat zien we aan Elizabeth. De ontwikkelingen kunnen weer keren, zodat de bevolking haar vorst op handen draagt.

In 1997 overkwam het Groot-Brittannië bij de dood van Diana. Er was alom verslagenheid. Het leek toen alsof het Britse koningshuis het contact met de bevolking had verloren en het allemaal formeel aanpakte. Het had kennelijk niet door hoe intens de gevoelens waren. Dat was een dieptepunt. Maar nu is dat anders.

Dat heeft zijn oorzaken: Elizabeth II is populair, vooral omdat ze er al zestig jaar is. Maar ze heeft het vooral ook te danken aan haar kleinzoon William en zijn vrouw, Catherine. Dit echtpaar, daar is geen twijfel over mogelijk, weet meteen in de juiste sfeer te opereren. William is vlot en toegankelijk en Catherine is mode­bewust, wat van een prinses verwacht wordt, en zeer charmant en ze staat dicht bij de mensen. Er waait beslist een nieuwe wind in het Britse koningshuis.

Daar komt bij dat William er in menig interview blijkt van geeft dat hij begrijpt wat de problemen zijn en daar open over spreekt. Hij is niet wereldvreemd, zoals vaak van zijn vader prins Charles beweerd wordt. Bovendien laat William nooit na zijn grootmoeder te roemen door te zeggen dat hij diep respect voor haar heeft. Dat heeft ongetwijfeld bij gedragen aan de waardering voor ”the Queen” en de populariteit van het Britse koningshuis.

De monarchie als bindende en stabiele factor, in welvarende en turbulente tijden, is van onschatbare waarde voor een land en zijn bevolking. Daar kan geen president, geen politicus tegen op.

De auteur is deskundige op het gebied van Europese vorstenhuizen en burgemeester van de gemeente Kollumerland c.a.