Aan het Oosteinde in Sint Jacobi­parochie staat een geel kerkgebouw met een gevel die doet denken aan een tempel uit de oudheid. Het is de Groate Kerk, gebouwd in 1844 en vorig jaar na een grondige renovatie heropend. Een preekstoel staat er niet meer, die werd in 1979 weggehaald. Het Van Damorgel is gebleven. Het instrument bevat orgelpijpen uit 1652, afkomstig van het orgel uit de oude kerk van het dorp die in 1843 werd afgebroken.

Tot 1979 was het gebouw in gebruik als hervormde kerk, daarna is het een cultureel centrum geworden. „Het handjevol kerkgangers dat hier toen nog kwam, hield kerkdiensten in het Lokaalsy, achter de kerk”, zegt Eelkje Hilarides, voorzitter van het bestuur van Stichting Kultureel Sintrum De Groate Kerk.

Achter in het bedehuis staan de banken uit 1844, voorin stoelen. „Zo kunnen we de opstelling gemakkelijk veranderen als het nodig is”, legt Margriet Bree, contactpersoon voor de verhuur, uit. „De kerk wordt gebruikt voor allerlei gelegenheden. Je kunt denken aan concerten, rouw- en trouwdiensten en vergaderingen. In de zomerperiode worden er exposities gehouden. In 2004 is de oude uitbouw 
vervangen door een nieuwe, 
’t Jabikshuus.”

Een nieuwigheid in de Groate Kerk is het Pelgrimsinformatiecentrum van het Nederlands Genootschap van Sint Jacob en van Stichting Jabikspaad Fryslân, dat vorig jaar werd geopend. In het voorportaal van de kerk is een ruimte ingericht met informatie over de pelgrimsroute naar Santiago de Compostella, het bedevaartsoord in het noordwesten van Spanje waar volgens de overlevering zich het graf bevindt van de apostel Jakobus.

„In Sint Jacobiparochie begint het Jabikspaad, zoals dat heet, de pelgrimsroute richting San­tiago”, aldus Hilarides. Een officieel startpunt is Sint Jacobiparochie, ondanks de vernoeming naar de apostel, nooit geweest. „Er zijn meerdere startpunten”, zegt Peet Luehof. Hij liep samen met zijn vrouw naar Spanje en is regelmatig in het informatiecentrum aanwezig om pelgrims aan te moedigen en te informeren over de route.

Niet alleen kerken krijgen andere bestemmingen in Friesland. Op ruim 40 kilometer van Sint Jacobiparochie ligt Paesens-Moddergat. In deze plaats aan het wad staat een oud catechisatie­lokaal dat eigendom is van de plaatselijke hervormde gemeente. Hier geeft Anshin Schröder sinds drie jaar cursussen boeddhistische zen-meditatie. De stichting Oan ’e Dyk huurt het lokaal van de hervormden.

„Zenmeditatie is een oefening om jezelf geestelijk tot rust te brengen”, aldus Schröder. „Daarbij richt je je op de 
ademhaling en probeer je 
je gedachten te sturen.”

Hoe reageren de dorps­bewoners, en vooral hervormden en gereformeerden in het dorp, op haar praktijken? „Ik krijg eigenlijk nooit vervelende reacties. Sommigen hebben workshops bij mij gevolgd, ze stonden open voor deze vorm van spiritualiteit. Dat komt volgens mij omdat ook christenen spiritualiteit kennen. In het boeddhisme heb je echter niet te maken met een god, dat is het verschil met het christendom. Een ander onderscheid is dat het bij zenmeditatie allemaal buiten de boeken om gaat, ze is sterk gericht op de eigen ervaring.”

In het portaal van het kleine gebouw onder aan de dijk bij de Waddenzee verkoopt de stichting streekproducten. Verschillende kazen, groenten en potjes honing liggen er uitgestald.

Paul van Gessel, directeur van Friesland Marketing, is blij met de nieuwe initiatieven. „Toeristen die in onze provincie op bezoek komen, zullen zien dat het in Friesland niet alleen om water en om bootjes gaat. Er is veel meer te doen. Vooral als het gaat om zogeheten bezinningstoerisme is hier voor elk wat wils.”