De Nederlandse staat kent vrouwen het passief kiesrecht toe. Dat is vastgelegd in artikel 4 van de Grondwet. Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens wil dat ook de SGP vrouwen het passief kiesrecht toekent. Wat moet de SGP doen om hier gehoor aan te geven?

De formulering dat de SGP vrouwen het passief kiesrecht toekent, hangt samen met de statuten van de SGP uit 1997. Daarin staat dat vrouwelijke leden delen in alle rechten die aan leden worden toegekend, met uitzondering van onder andere het recht op de kandidatuur voor algemeen vertegenwoordigende organen, oftewel het passief kiesrecht.

Het Proefprocessenfonds Clara Wichmann stelt dat de SGP met die statuten vrouwen discrimineert. Wel volwaardig lidmaatschap voor mannen, maar niet voor vrouwen. Het beginselprogramma met daarin vanaf 1918 de opvatting dat de vrouw het passief kiesrecht niet toekomt, was niet het juridische punt voor het fonds. De SGP mag die opvatting blijven huldigen in het parlement.

Dat er nooit ook maar één vrouw op een kandidatenlijst van de SGP had gestaan, was ook niet het punt. Vóór 1997 was volgens het fonds volwaardige lidmaatschap van vrouwen „juridisch wel mogelijk.” Met de statuten van 1997 niet. Het fonds eiste daarom dat staat maatregelen neemt die ertoe leiden dat de SGP niet alleen mannen maar ook vrouwen het passief kiesrecht toekent.

Dat de SGP haar beginselprogramma moet wijzigen of een bepaald quotum vrouwen of minimaal één vrouw op de lijst moet zetten, zou een onjuiste uitleg van de rechterlijke uitspraak zijn.

Beletselen

Statuten en reglementen zijn de formele gedragsregels van een vereniging. Ze bepalen het feitelijke gedrag van een vereniging en zijn juridisch bindend. Een politieke partij maakt met haar gedragsregels, waaronder het kandidaatstellingsreglement, uitoefening van het grondwettelijk toegekende passief kiesrecht via die partij juridisch mogelijk.

Gedragsregels houden allerlei beletselen voor leden in. De SGP mocht van de rechter in de gedragsregels ook allerlei beletselen opnemen. Zo bleef het recht om kandidaatstelling te beletten om andere redenen dan het vrouw-zijn onaangetast. Dat een kandidaat de partijopvattingen onderschrijft of trouw is, in de zin van het in gesproken en geschreven woord huldigen van die opvattingen, is een van dergelijke toegestane vereisten. Evenals dat een partijlid van de leden of het hoofdbestuur voldoende stemmen moet krijgen om op de lijst te komen.

Als de SGP vrouwen het passief kiesrecht toekent, zoals dat volgens het Proefprocessenfonds Clara Wichmann vóór 1997 het geval was, wordt daarmee bedoeld dat er geen formele beletselen voor vrouwen zijn om via de SGP hun grondwettelijk toegekende passief kiesrecht uit te oefenen. Dat vrouwen op de lijst komen is dan juridisch mogelijk.

Voor het feitelijk gedrag van de SGP betekent dit dat het vrouw-zijn van een beschikbare vrouw geen reden mag zijn haar de kandidaatstelling te beletten. Bij de stemming over plaatsing op de lijst door de leden of het hoofdbestuur mag het vrouw-zijn geen reden zijn om niet voor een beschikbare vrouw te stemmen.

Als de SGP geen formele beletselen voor vrouwen zou kennen bij de kandidaatstelling, hetgeen juridisch gezien betekent dat de SGP met haar gedragsregels vrouwen het passief kiesrecht toekent, zouden de gedragsregels in strijd zijn met de beginselopvatting dat de vrouw het passief kiesrecht niet toekomt.

Merkwaardig

Dat is merkwaardig, maar dat heeft het gerechtshof in 2007 –die uitspraak is niet weersproken door de Hoge Raad– letterlijk van de SGP gevergd (overweging 6.18), een tegenstelling tussen gedragsregels en de beginselopvatting, en daarmee dus ook tussen het feitelijke gedrag van de SGP en die opvatting.

De SGP heeft vorig jaar in een brief aan minister Donner laten weten dat de gedragsregels van de SGP geen formele beletselen voor vrouwen kennen bij de kandidaatstelling. De huidige statuten uit 2006 en de reglementen zijn inderdaad zo uit te leggen, zo is eerder aangetoond in het Nederlandse Juristenblad (2011). Maar weet de SGP dat ze daarmee zegt, dat het vrouwen het passief kiesrecht toekent, hetgeen in strijd is met de beginselopvatting over de vrouw?

Zo ja, dan is de SGP-kwestie na de rechterlijke uitspraak zonder dwang opgelost. Maatregelen, waarmee sancties zijn bedoeld, tegen de SGP zijn dan niet meer nodig.

Maatregelen tegen de SGP

Wat wordt in de SGP-kwestie bedoeld met maatregelen die de staat zou moeten nemen? Door de rechters zijn als maatregelen genoemd een subsidieverbod, zendtijd¬verbod, strafrechtelijke geldboete en partijverbod. Maatregelen zijn dus sancties. Omdat maatregelen de SGP moeten leiden tot het toekennen van het passief kiesrecht aan vrouwen, zijn met maatregelen dus dreigende sancties bedoeld. Als de SGP het passief kiesrecht niet aan vrouwen toekent, maakt een partijverbod meer inbreuk op de grondrechten van de SGP dan een subsidieverbod. Een maatregel moet van de rechters effectief zijn en als maatregel de minste inbreuk maken op de grondrechten van de SGP.

Volgens het gerechtshof in 2007 was een subsidieverbod niet effectief gebleken, het had niet geleid tot het toekennen van het passief kiesrecht aan vrouwen, en een partijverbod zou een te grote inbreuk maken. Het was aan de Staat welke maatregel dan wel genomen moest worden. De Staat, de politiek, zou dus met een zwaardere sanctie dan een subsidie-ver¬bod moeten dreigen en dan kijken of die dreigende sanctie wel effectief is. Een zwaardere dreigende sanctie is een strafrechtelijke geldboete, en een nog zwaardere een verbod op deelname aan verkiezingen.

De auteur publiceert regelmatig over juridische zaken. In het Nederlands Juristenblad schreef hij eerder een aantal artikelen over de SGP-kwestie.