In een gezamenlijk document schrijven beide Duitse kerken dat er „aan de ene kant vreugde heerst over de gemeenschap die ze met elkaar delen en die zij in de afgelopen vijftig jaar expliciet tot uitdrukking konden brengen.” Aan de andere kant heerst er „pijn over dat wat hen nog steeds scheidt. De verdeeldheid onder christenen is in tegenspraak met de wil van God.”

Om maar met dat laatste te beginnen: dat de verdeeldheid onder christenen in tegenspraak is met de wil van God is zonneklaar. Verdeeldheid is zonde. Helaas leeft dat gevoel, zeker ook onder orthodox-gereformeerden in ons land, niet altijd even sterk. En daar hoeven we bepaald niet trots op te zijn. Waarheid en eenheid mogen nooit tegen elkaar worden uitgespeeld.

Een volgende vraag is echter of er reden is om dat wat vijf eeuwen geleden in de kerk gebeurde nu gezamenlijk te vieren. Nu is dat woord ”vieren” voor zoiets als een kerkscheuring –want dat wás het– trouwens niet de goede aanduiding. Maar is er reden om gezamenlijk te herdenken?

Het eerste wat er in positieve zin over zo’n gezamenlijke herdenking gezegd kan worden, is dat het een stukje indirecte erkenning is van de kant van Rome van het grote belang van de Reformatie.

In de tweede plaats moet, om die vraag te kunnen beantwoorden, gekeken worden naar de ontwikkelingen die op de gebeurtenis die herdacht wordt, gevolgd zijn. Concreet: zijn rooms-katholieken en protestanten in de loop van de eeuwen dichter bij elkaar gekomen? Het antwoord op die vraag is gedeeltelijk positief. De Rooms-Katholieke Kerk van 2012 is gelukkig niet meer de kerk die ze in de dagen van Luther was.

Tegelijk is de leer van de Rooms-Katholieke Kerk niet principieel veranderd. Integendeel, de leer is tijdens het concilie van Trente zelfs nog aangescherpt. De vervloeking van de protestanten, uitgesproken op datzelfde concilie, geldt nog steeds. En vanuit Rome is er nog nimmer een echt excuus geweest voor wat die kerk de toenmalige protestanten heeft aangedaan. Kerken die zich niet willen onderwerpen aan het gezag van de paus, zijn daarbij in de ogen van Rome geen kerken in de eigenlijke zin van het woord.

Een gezamenlijke herdenking van de Reformatie door de Duitse luthersen en rooms-katholieken lijkt dan ook heel mooi, maar is in wezen inhoudsloos. Op punten is er toenadering. Maar de angel in het geschil is niet weg.

Dit alles laat onverlet dat rooms-katholieken en protestanten elkaar in onze godloze maatschappij op ethisch terrein hard nodig hebben. Samenwerking waar mogelijk, zonder de wezenlijke verschillen weg te poetsen, is geen luxe maar bittere noodzaak.